Landbouwwaarderingsinstrument om rurale planning in Vlaanderen te ondersteunen (AFWEG)

Hoe kunnen we een wetenschappelijk onderbouwd afwegingsinstrument (verder) ontwikkelen om rurale planningsprocessen in Vlaanderen (het gebruik van schaarse landbouwruimte) te ondersteunen? Op welke manier kunnen we het ontwikkelde instrument in de realiteit van de huidige planningsprocessen inzake landbouwgrond laten toepassen, via inzichten in de positie van landbouw? Welke knelpunten raken expliciet niet door het instrument opgelost, en hoe moet daarmee worden omgegaan?  Dit doctoraatsonderzoek wil een visueel en breed gedragen beleidsinstrument aanreiken dat het mogelijk maakt om de waarde van landbouwgrond in Vlaanderen te differentiëren en om van daaruit prioriteiten te stellen omtrent het behoud van landbouwgrond. Deze insteek moet de co-existentie van de verschillende plattelandsactoren en hun uiteenlopende doelstellingen inzake gepland ruimtegebruik (spanningsveld in het dichtbevolkte Vlaanderen) faciliteren.

Het onderzoek is gebaseerd op een participatieve aanpak (focusgroepen, overlegmomenten en interviews): de toekomstige gebruikers van de tool zijn betrokken bij de ontwikkeling en verbetering ervan. De basis van de tool wordt gevormd door bestaande instrumenten (landbouwimpactstudie en landbouwgevoeligheidsanalyse) van ADLO en VLM. Verder worden ook als stakeholder betrokken: de landbouwers, vertegenwoordigers van landbouw- en natuurorganisaties, medewerkers van provincies en gemeenten en van de verschillende betrokken beleidsdomeinen (landbouw, ruimtelijke ordening, natuur en erfgoed). Het afwegingsinstrument zelf is een GIS-tool die uiteenlopende data en kaartmateriaal aggregeert en visualiseert op een kaart. De theoretische basis voor aggregatie van de data is multicriteria-analyse.

Dit onderzoek verhoogt het inzicht in het huidige verloop van planningsprocessen. Het verbetert de methodiek van de landbouwimpactstudie en landbouwgevoeligheidsanalyse en het biedt inzicht in hoe deze instrumenten kunnen ingezet worden om de rurale planningsprocessen te faciliteren. De deelname van de stakeholders in het onderzoek induceert een leerproces en verscherpt hun kennis en inzicht in de rurale planningsprocessen en hun eigen positie daarin. Tenslotte levert het onderzoek ook wetenschappelijke kennis over het belang en het nut van een participatieve aanpak voor de ontwikkeling van tools. De studie over rurale planningsprocessen en bruikbare afwegingsinstrumenten is in dicht bevolkte regio’s zoals Vlaanderen erg actueel. Uitdijende verstedelijking, nieuwe maatschappelijke verwachtingen ten opzichte van de landbouwsector en de open ruimte, andere dan landbouwdoeleinden (bebouwing, industrie, natuur of bos) vormen mogelijke bronnen van conflict. Landbouwers staan liever geen grond af.  En voor andere betrokkenen is die grond vaak de enige optie om doelstellingen te realiseren.