Generalisatie van geconditioneerde (vrees)responsen en de rol van geheugenspecificiteit.

Generalisatie op grond van leerervaringen is een centraal kenmerk van menselijk en niet-menselijk gedrag. Generalisatie treedt op wanneer een stimulus gedragsverandering teweeg brengt ten gevolge van de ervaring van een regulariteit in de omgeving waarbij deze stimulus niet betrokken was. Hoewel doorgaans adaptief, kan generalisatie ook maladaptieve gevolgen hebben, bijvoorbeeld wanneer het te excessief gebeurt. Zo werden  verhoogde niveaus van generalisatie reeds aangetoond dat individuen die lijden aan een angststoornis.

In het eerste deel van dit doctoraat wordt generalisatie benaderd vanuit een geheugenperspectief. Na een algemene introductie waarin verschillende cognitieve processen (aandacht, geheugen, …) beschreven worden die een invloed kunnen hebben op generalisatie (Hoofdstuk 1), wordt generalisatie onderzocht in relatie tot werkgeheugen (Hoofdstuk 2). In een steekproef getrokken uit de samenleving, vonden we dat generalisatie geassocieerd was met de capaciteit om irrelevante informatie uit het werkgeheugen te filteren. In hoofdstuk 3 wordt generalisatie in verband gebracht met autobiografische geheugenspecificiteit, verwijzend naar het geheugen voor persoonlijk meegemaakte gebeurtenissen. In aan steekproef van individuen met een angststoornis vonden we dat individuen die moeite hadden met het rapporteren van specifieke herinneringen minder goed leerden discrimineren in een predictieve leertaak. We vonden geen evidentie voor verschillen in generalisatie. Vervolgens bestudeerden we geheugen experimenteel door het retentie-interval tussen de encodering van een leerervaring en de generalisatietest te manipuleren, respectievelijk in een gezichtsherkenningsparadigma (Hoofdstuk 4), en in een vreesgeneralisatieparadigma (Hoofdstuk 5). In geen van beide studies vonden we overtuigende evidentie voor veranderingen in generalisatie na langere retentie-intervallen.

In het tweede deel van dit doctoraat beschrijven we longitudinale studies die focussen op de identificatie van premorbide markers van (risico voor) psychopathologie. In Hoofdstuk 6 onderzochten we de status van discriminatieleren en generalisatie in relatie tot angstklachten. Hoewel zowel een gebrek aan discriminatieleren als verhoogde niveaus van generalisatie reeds in verband werden gebracht met pathologische angst, blijft het onduidelijk of deze leerafwijkingen antecedenten of consequenten zijn van angst (kwetsbaarheidsfactoren versus diagnostische markers). In een studie over zes maanden vonden we dat verminderd discriminatieleren en hogere niveaus van generalisatie voorspellend waren voor hogere niveaus van zelf gerapporteerde angstklachten bij follow-up. De laatste studie in dit doctoraat (Hoofdstuk 7) handelt niet over generalisatie noch over geheugen, maar past niettemin mooi binnen onze inspanningen om risicofactoren voor psychopathologie te identificeren. Meer bepaald beschrijven we een vragenlijst over aandachtscontrole die we mee hielpen ontwikkelen, en evalueren haar capaciteit om veranderingen in cortisolsecretie te voorspellen na blootstelling aan een langdurige psychosociale stressor. Verstoorde cortisolsecretie als reactie op psychosociale stressors is reeds in verband gebracht met – en voorgesteld als risicofactor voor – verschillende psychologische stoornissen zoals depressie en angststoornissen. In deze studie vonden we dat individuen die een lage aandachtscontrole in emotionele situaties rapporteerden een hogere cortisolsecretie vertoonden bij follow-up na een academische examenperiode. Tot slot worden de bevindingen van dit doctoraat samengebracht in een algemene discussie, en worden verschillende onderzoeksthema’s besproken in enkele losstaande commentaren (Hoofdstuk 8).