Back to the Future. toekomstverwachtingen in de Nederlanden, 1400-1600.

In dit project met als titel Back to the Future onderzoeken we toekomstverwachtingen in de vijftiende- en zestiende-eeuwse Nederlanden. Via een semantische en inhoudelijke analyse van geschreven toekomstverwachtingen gaan we na of men inderdaad de toekomst begon te beschouwen als open en onzeker en of deze door historici en sociologen veronderstelde transitie naar een moderne opvatting van de toekomst te verklaren valt door veranderende systemen van geloof, secularisering en/of kapitalisme. Zodoende gaat het project verder dan voorgaand onderzoek dat focuste op: 1) de achttiende eeuw als breekpunt in het begrijpen van de toekomst; 2) de traktaten van de intelligentsia; 3) specifieke vormen van toekomstverwachtingen zoals magie en het Laatste Oordeel als einde der tijden, zonder daarbij voldoende rekening te houden met interacties met andere (bv. meer korte termijn en meer seculiere) toekomstverwachtingen. Het project maakt gebruik van een grote verzameling van koopliedenbrieven. Deze brieven zullen worden gedigitaliseerd, uitspraken over de toekomst worden aangeduid en opgenomen in een databank met verschillende variabelen over de semantiek en de toekomsthorizons van deze uitspraken, de identiteit van de auteurs, en de acties die door de toekomstuitspraak ingegeven werden. Het project zal drie essentiële resultaten hebben: 1) een vollediger begrip van toekomstverwachtingen en de manier waarop deze uitgedrukt werden; 2) het bevestigen of weerleggen van de hypothese dat er inderdaad een veranderd begrip van de toekomst ontstond en dat dit ingegeven was door veranderde geloofssystemen en/of de opkomst van het kapitalisme; 3) een nieuwe methodologie gebaseerd op de integratie van economische, sociale en culturele geschiedenis, pragmatiek en historische sociolinguïstiek.

Trefwoorden:TOEKOMSTVERWACHTINGEN, KOOPLIEDEN, LAGE LANDEN

Disciplines:Geschiedenis