Grensoverschrijdende samenwerking: de rol van (im)mobiliteit binnen grensoverschrijdende initiatieven voor natuurbehoud

Het idee dat grenzen vervagen door alsmaar toenemende stromen van mensen en goederen blijkt een mythe. Grenzen worden steeds meer gemilitariseerd, het aantal doden bij grensovergangen stijgt en meer en meer fysieke grenzen worden opgetrokken. Lijnrecht daartegenover staat dat grensoverschrijdende maatregelen essentieel zijn om de prangende milieu- en klimaatuitdagingen waar we vandaag tegenover staan aan te pakken. Nadenken over hoe aan natuurbehoud gedaan kan worden over geopolitieke eenheden heen is bijgevolg relevanter dan ooit. En morgen nog relevanter, want klimaat- en milieuproblemen blijven in een versnelling en veel zorgwekkende sociale trends worden verder uitgediept. Samenwerken over grenzen heen is dus noodzakelijk. In lijn met deze redenering worden grensoverschrijdende conservatie initiatieven opgestart, e.g. transfrontier conservation parks, peace parks, etc. Hierbij wordt veel aandacht besteed aan de impact van eventuele barrières voor fauna en flora, maar de impact van de (im)mobiliteit van mensen over grenzen heen wordt veelal over het hoofd gezien, ondanks het feit dat dit een grote rol speelt binnen grensoverschrijdende samenwerking. In deze doctoraat zal onderzocht worden welke rol mobiliteit van mensen speelt bij grensoverschrijdende natuurbehoud projecten. Zo zal het succes van grensoverschrijdende conservatie projecten vergeleken worden op plaatsen waar de bevolking mobiel versus immobiel is. Het is echter geen zwart-witverhaal, want de porositeit van grenzen is selectief. Grenzen zijn namelijk plaatsen waar politiek, territorialiteit en machtsverschillen samenkomen. De openheid van de grens hangt af van wie de grens over wilt en dit heeft een invloed op grensoverschrijdende samenwerking. Dit zal gekoppeld worden aan fenomenen zoals toerisme en migratie, dewelke gebruikt worden als geopolitieke instrumenten. Toerisme wordt in die zin gezien als de belangrijkste drijfveer voor grensoverschrijdende samenwerking, maar drijft ook processen zoals landroof onder het mom van natuurbehoud. De vraag wordt gesteld welke impact toerismestromen hebben op grensoverschrijdende natuurbehoud projecten. Is er vooral concurrentie tussen geopolitieke eenheden om toeristen aan te trekken of bevordert het samenwerking? Anderzijds worden grenzen verhard om migratiestromen tegen te houden hetgeen ook een impact heeft op samenwerking voor natuurbehoud. Daarnaast kan kan het falen van zo’n grensoverschrijdende projecten ook leiden tot de keuze om te vluchten omdat het achteruitgaand milieu onleefbaar wordt. Mobiliteit over grenzen van geopolitieke eenheden heen zal dus vanuit verschillende invalshoeken benaderd worden om een breed beeld te krijgen van de impact van (im)mobiliteit op natuurbehoud projecten over grenzen heen. Het gaat dan zowel om mobiliteit die aangemoedigd wordt als mobiliteit die ontmoedigd wordt en de impact ervan op de samenwerking, (regionale) ontwikkeling en natuurbehoud projecten in grensgebieden.