Toegang tot internationale toeristische markten voor lokale actoren. Een ‘systems thinking’ analyse van het vergroten van de collectieve capaciteit van een bestemming om de gewenste vorm van toerisme aan te trekken: Een gevalstudie van het Biosfeergebied van het Cajas-massief

Toerisme is lange tijd gezocht als een veelbelovend pad voor lokale ontwikkeling. Met dit doel voor ogen is de aantrekkingskracht van internationale markten bijzonder interessant omdat zij innovatie stimuleren, gevarieerde segmenten aanbieden en inkomsten uit het buitenland genereren. Bovendien creëren de gestage toename van het aantal internationale reizigers en de brede verspreiding van communicatietechnologieën een positieve omgeving voor het benutten van deze kansen. In een dergelijke context lijkt elke bestemming met attracties van wereldklasse, ondernemerscapaciteit en politieke wil in een perfecte positie om daarvan te profiteren. Toch is het gebruikelijke geval met het potentieel van het toerisme voor lokale ontwikkeling dat er grote verschillen bestaan tussen wat wordt beoogd en wat wordt uitgevoerd. Dat komt vooral omdat het toerisme een complex fenomeen is, vooral in internationale contexten, waar er meerdere niveaus van deelnemers zijn. Daarom is een bestemming, als collectief van actoren die samen proberen op te treden, zelden in staat om proactief het gewenste type bezoekers aan te trekken. Als gevolg daarvan ontwikkelt het toerisme zich op een geïmproviseerde manier, met weinig of geen invloed van lokale actoren op de eindresultaten. Daarom is dit proefschrift gebaseerd op kennis over hoe de invloed van een bestemming op de determinanten van internationale markttoegang kan worden verbeterd met het perspectief van het ondersteunen van lokale ontwikkelingsdoelen. Daarvoor combineert deze studie een systemische benadering, collectieve actiestudies en een nieuw analytisch model. Ten eerste, om de theoretische basis te leggen, bespreek ik het systeemdenken en sociaal kapitaal in de context van het fenomeen toerisme. Ten tweede introduceer ik een toerismespecifiek integratief model en analytische methodologie. En ten derde, met Ecuador, en meer specifiek het Cajas Massif Biosphere Area als bestemming, en Duitsland als bronmarkt, kijk ik naar sociaal kapitaal om te bestuderen hoe het vermogen van een collectief om de belangrijkste determinanten van markttoegang te beïnvloeden kan worden verbeterd. Het voorgestelde integratieve model bleek nuttig om een georganiseerd vraagstellingsproces te sturen, waarbij sociaal kapitaal en toerisme als fenomenen die zich als complexe systemen gedragen, analytisch met elkaar in verband worden gebracht. De bevindingen benadrukken het belang van collectief vertrouwen als een belangrijke dimensie voor het overbruggen van de kloof tussen visie en implementatie. Ook werd vastgesteld dat de verbetering van de markttoegang meer afhangt van interne determinanten, zoals het hebben van duurzame processen, dan van externe determinanten, zoals marketingcapaciteiten. Om dergelijke determinanten aan te pakken, hebben collectieven actoren nodig met: het vermogen om samenwerkingsverbanden op verschillende niveaus te faciliteren, de juiste netwerkstructuren en gespecialiseerde professionele vaardigheden. Samenvattend kan worden gesteld dat er factoren zijn die het vermogen van een bestemming om specifieke soorten bezoekers aan te trekken kunnen vergroten, maar de complexiteit van het bereiken ervan als collectief wordt meestal onderschat en oppervlakkig benaderd.