Meertalige praktijken in openingen tussen onbekenden in de openbare ruimte

Het is een veelvoorkomende gebeurtenis dat mensen spontaan een gesprek aanknopen met onbekenden op openbare plaatsen. In dergelijke situaties van eerste contact is de keuze van de taal een fundamentele kwestie die boven de vroege momenten van interactie zweeft. Vooral in meertalige omgevingen is een generiek praktisch probleem voor mensen die elkaar eerder niet kenden het moeten ontdekken van wat de beschikbare en geschikte taalopties voor de ontmoeting zijn, en hier en nu bepalen op welke gedeelde taalkundige hulpmiddelen ze kunnen vertrouwen zodat elke partij competent kan communiceren, voor alle praktische doeleinden. Dergelijke spontane openbare interacties, die tot nu toe grotendeels zijn ontsnapt aan systematische interactieanalyse, vormen een duidelijke locatie om de praktijken te onderzoeken waardoor de keuze van de taal lokaal wordt onderhandeld en nodigen uit tot onderzoek naar hoe individuen hun meervoudige linguïstische en belichaamde middelen mobiliseren terwijl ze met elkaar interageren. Het zijn precies deze momenten van taalcontact, hun kenmerken en interactionele organisatie, die het onderwerp zijn van deze dissertatie.  

Aan de hand van ethnomethodologie en conversieanalyse (EMCA), en op basis van videoregistraties verzameld in verschillende meertalige openbare plaatsen in Franstalig, Duitstalig en Italiaanssprekend Zwitserland, onderzoekt de dissertatie hoe toevallige meertalige ontmoetingen tussen onbekenden worden georganiseerd in natuurlijk voorkomende interactie. Toevallige ontmoetingen tussen mensen met verschillende linguïstische competenties en voorkeuren m.b.t. taalgebruik zijn een alledaags onderdeel van het openbare sociale leven, en een nadere beschouwing van hoe deze ontstaan biedt de mogelijkheid om aan te tonen dat, verre van vooraf bepaald te zijn, taalkeuze een voorwaardelijke, in-situ interactionele prestatie is. De dissertatie beschrijft op gedetailleerde wijze enkele lokale praktijken via welke toevallig aanwezige personen die elkaar nooit eerder hebben ontmoet, spontaan in interactie treden in verschillende openbare omgevingen hun voorkeuren voor taalgebruik en (gebrek aan) linguïstieke competenties aan elkaar tonen, de taalkeuze ontwerpen op basis van de ontvanger (recipient-design) en hulp vragen en aanbieden bij het ontstaan van taalgerelateerde moeilijkheden. De analyses rapporteren over hoe eerder onbekende individuen – tijdens de eerste momenten van hun toevallige ontmoeting – op opkomende wijze ontdekken welke linguïstische opties ze hebben om efficiënt in interactie te treden, en interactief over een modus van taalgebruik onderhandelen die zij adequaat achten voor wat het ook is dat ze aan het doen zijn. Deze opties kunnen variëren van de keuze van één gedeelde interactietaal met de uitsluiting van anderen als gevolg (hoofdstukken 4 en 5); tot meertalige interactiemodi waarin sprekers talen afwisselen tijdens taalonderhandelingssequenties (hoofdstuk 5); tot door derden bemiddelde interacties met ad hoc language brokers (hoofdstuk 6); tot gesprekken waarin deelnemers aan receptieve meertaligheid doen door elk een andere taal te spreken (hoofdstuk 7).

Alles bij elkaar genomen levert de dissertatie belangrijke empirische en conceptuele bijdragen aan onderzoek zowel binnen als buiten EMCA. Het draagt bij aan een praxeologische benadering van taalkeuze en meertaligheid-in-interactie, en onderzoekt de raakvlakken tussen onderzoek naar meertalige praktijken, een EMCA-benadering van de sequentiële, belichaamde en categoriële organisatie van gespreksopeningen, en een door Goffman geïnspireerde kijk op interactie tussen "vreemden" op openbare plaatsen.