Minipublieken op de proef gesteld: Contextualisering van de effecten van minipublieken op percepties van politieke legitimiteit onder het bredere publiek

In gevestigde democratieën heerst er grote ontevredenheid met de politiek; veel burgers hebben weinig vertrouwen in het huidige representatieve systeem (Citrin & Stoker, 2018; Mansbridge, 2018). Dit leidt tot bezorgdheid over de stabiliteit van de democratie en haar vermogen om de uitdagingen van vandaag en morgen aan te pakken (Tomassen & van Ham, 2017; van der Meer & Zmerli, 2017). Een vaak voorgesteld antwoord is het hervormen van het politieke besluitvormingsproces (Elstub & Escobar, 2019; Smith, 2009). In de afgelopen jaren is er veel belangstelling ontstaan voor deliberatieve minipublieken (Dryzek et al., 2019; OECD, 2020). Deze minipublieken bestaan uit een kleine groep (quasi-)willekeurig geselecteerde burgers die samenkomen om te leren, te beraadslagen en te adviseren over een politieke kwestie (Curato et al., 2021; Goodin & Dryzek, 2006).

Kunnen minipublieken van een betekenisvolle rol spelen bij het aanpakken van het gebrek aan politieke legitimiteitspercepties? Bestaand empirisch onderzoek biedt een optimistische kijk; het toont aan dat minipublieken kunnen leiden tot hogere legitimiteitspercepties onder het bredere publiek – dat wil zeggen, onder degenen die zelf niet deelnamenen (Boulianne, 2018b; Werner & Marien, 2022). Dit onderzoek bevindt zich echter nog in de beginfase en richt zich op minipublieken als ideaaltypische gevallen (Spada & Ryan, 2017; van der Does & Jacquet, 2023). Dit komt echter niet overeen met hoe minipublieken zich in de praktijk ontvouwen; minipublieken in actie zijn verre van perfect (Oross & Tap, 2021; Parry et al., 2023). Het is daarom van groot belang om minipublieken op de proef te stellen door de omstandigheden en complexiteiten die in de echte wereld bestaan, mee te nemen in het onderzoek naar het legitimiteitverhogende potentieel van minipublieken.

Dit proefschrift zet een belangrijke volgende stap in dit debat door de effecten van minipublieken op de legitimiteitspercepties van het grote publiek te contextualiseren. Dit gebeurt op twee manieren. Ten eerste theoretiseert en test dit proefschrift empirisch of en hoe verschillen op individueel niveau de effecten van minipublieken op de legitimiteitspercepties vormgeven. Er wordt beargumenteerd dat de manier waarop mensen de wereld om hen heen waarnemen en begrijpen gevolgen kan hebben voor het legitimiteitverhogende potentieel van minipublieken. De bevindingen geven aan dat minipublieken de legitimiteitspercepties kunnen bevorderen onder burgers die ontevreden zijn met het bestaande politieke systeem, onder burgers die dat niet zijn en onder burgers die vertrouwen hebben in hun medeburgers in een politieke hoedanigheid; minipublieken slagen daar echter niet in onder degenen die dat vertrouwen niet hebben. Daarmee laat dit proefschrift zien dat het legitimiteitverhogende potentieel van minipublieken zich manifesteert voor specifieke –maar niet voor alle– burgers. 

Ten tweede kijkt dit proefschrift naar de politieke context waarin minipublieken plaatsvinden. Minipublieken zijn slechts een deel van de politieke arena; ze bestaan naast andere actoren zoals politieke partijen, denktanks, het maatschappelijk middenveld, het bedrijfsleven en belangengroepen. Dit proefschrift stelt dat we rekening moeten houden met hoe minipublieken zijn ingebed in onze democratieën wanneer we het legitimiteitverhogende potentieel onderzoeken. Hier concentreerde het proefschrift zich op de impact van minipublieken op politieke besluitvorming; dit wordt vaak gezien als een belangrijke discrepantie tussen ideaaltypische minipublieken en hoe deze zich in de praktijk ontvouwen. De bevindingen suggereren dat de impact van minipublieken op de besluitvorming de richting van hun effecten bepaalt; of ze percepties van politieke legitimiteit bevorderen of ondergraven. In feite kan het gebruik van minipublieken averechts werken als hun aanbevelingen worden genegeerd door besluitvormers. Daarmee is dit proefschrift één van de eerste die laat zien dat minipublieken ook kunnen leiden tot lagere legitimiteitspercepties dan wanneer ze überhaupt niet worden georganiseerd.

Al met al biedt dit proefschrift nieuwe inzichten in de individuele kenmerken en politieke condities waaronder minipublieken wel of niet de percepties van politieke legitimiteit onder het bredere publiek kunnen versterken. Dit heeft belangrijke implicaties voor de voorwaarden waaronder minipublieken hun legitimiteitsversterkende potentieel kunnen realiseren in de praktijk. Dit benadrukt het belang van het rekening houden met de complexe en rommelige realiteit waarin minipublieken plaatsvinden bij het bestuderen van hun effecten op de legitimiteitspercepties van het bredere publiek.