Eenzaamheid doorheen de adolescentie: Associaties met sociale angst en depressieve symptomen

Adolescenten zijn erg kwetsbaar voor het ontwikkelen van gevoelens van eenzaamheid. Deze eenzaamheidsgevoelens gaan vaak gepaard met gevoelens van sociale angst en depressie (Epkins & Heckler, 2011; Zahn-Waxler, Klimes-Dougan, & Slattery, 2000). Zowel eenzaamheid, gevoelens van sociale angst en depressie zijn gelinkt aan een brede waaier van negatieve uitkomsten in verschillende domeinen van het leven (Heinrich & Gullone, 2006; Kashdan & Herbert, 2001). Omwille van deze negatieve gevolgen is het belangrijk om tot een beter inzicht te komen in deze internaliserende problemen met als doel klinisch werk gericht op het voorkomen of verminderen van deze problemen te bevorderen. Daarenboven heeft eerder onderzoek aangetoond dat het samen voorkomen van eenzaamheid, sociale angst en depressieve gevoelens ook gepaard gaat met bijvoorbeeld meer sociale problemen en moeilijkheden op school en een grotere algemene levensontevredenheid (Newman, Moffit, Caspi, & Silva, 1998). Tot nu toe was er echter weinig geweten over hoe eenzaamheid, sociale angst en depressieve gevoelens aan elkaar gelinkt zijn doorheen de adolescentie. Daarom was een belangrijk doel van dit proefschrift om deze lacune in de literatuur op te vullen.

Allereerst richtte dit proefschrift zich op een aantal onbeantwoorde methodologische en theoretische vraagstukken gerelateerd aan eenzaamheid in de adolescentie. Meer specifiek ontwikkelden we een Franstalige versie van de Leuvense Eenzaamheidsschaal voor Kinderen en Adolescenten (LEKA, Marcoen, Goossens, & Caes, 1987) en vonden we dat de Nederlandstalige versie van de LEKA longitudinale meetinvariantie vertoont. Bijgevolg konden we op een valide manier de ontwikkelingstrends van eenzaamheid en attituden ten opzichte van alleen zijn onderzoeken. Onze resultaten toonden consistent aan dat eenzaamheid in relatie tot ouders afneemt doorheen de adolescentie.

Ten tweede breidden we onze focus uit naar gevoelens van sociale angst en depressie. Meer specifiek testten we de stilzwijgende veronderstelling dat eenzaamheid en gevoelens van sociale angst en depressie drie afzonderlijke concepten zijn. We vonden evidentie voor de onderscheidbaarheid van deze drie types van internaliserende problemen. Bijgevolg is voldaan aan een belangrijke voorwaarde om op een valide manier de longitudinale associaties tussen de drie internaliserende problemen te onderzoeken.

Ten derde onderzochten we de longitudinale associaties tussen eenzaamheid, gevoelens van sociale angst en depressie doorheen de adolescentie. Specifiek onderzochten we de temporele sequentie van de drie internaliserende problemen met als doel na te gaan of deze internaliserende problemen fungeren als risicofactoren voor elkaar. De resultaten gaven een vicieuze cirkel tussen eenzaamheid en sociale angst weer doorheen de adolescentie en toonden verder aan dat sociale angst ook toekomstige gevoelens van depressie voorspelt. Gevoelens van depressie, op hun beurt, voorspelden toekomstige gevoelens van eenzaamheid. Daarnaast onderzochten we of deze internaliserende problemen gezamenlijk ontwikkelen, en zo ja, op welke wijze. Resultaten van deze analyses gaven aan dat de drie internaliserende problemen gezamenlijk ontwikkelen doorheen de adolescentie waarbij een toename in één type internaliserend probleem gelinkt is aan toenames in een ander type internaliserend probleem. Eenzaamheid, sociale angst en depressieve gevoelens lijken elkaar dus in stand te houden en te versterken doorheen de adolescentie.

Tot slot werden in het concluderend hoofdstuk van dit proefschrift suggesties voor toekomstig onderzoek en implicaties voor de klinische praktijk geformuleerd.

Dit proefschrift droeg bij tot de uitgebreide literatuur omtrent eenzaamheid in de adolescentie en gaf een eerste aanzet in het verhelderen van de gezamenlijke ontwikkeling van eenzaamheid, sociale angstsymptomen en depressieve symptomen doorheen de adolescentie.