Terug tot de werkelijkheid?

Ondertitel:Hedendaagse documentaire trends in de Nederlandse literatuur belicht vanuit de twintigste-eeuwse literatuurgeschiedenis

In de hedendaagse literatuurproductie eist de maatschappelijke buitenwereld een belangrijker plaats op dan vroeger. Lliteraire non-fictie neemt daarbij een hoge vlucht, maar ook in fictionele romans is ruimte ontstaan voor meer feitelijk discours. In dit artikel gebruik ik de invalshoek van de documentaire literatuur om het vernieuwende karakter van publicaties als Samaritaan (2011) van A.H.J. Dautzenberg, Duizend heuvels (2012) van Koen Peeters en La Superba (2013) van Ilja Leonard Pfeijffer te belichten. Vooraleer ik overga tot mijn analyse, definieer ik ‘het documentaire’, geef ik een overzicht van de wetenschappelijke studie ervan en schets ik hoe het in de literatuurgeschiedenis aan de oppervlakte kwam. Voor de bespreking van de documentaire romans ga ik uit van een retorische benadering. Daarbij onderzoek ik welke middelen door deze schrijvers het meest overtuigend geacht worden om in literatuur een werkelijkheidseffect op te roepen. Reportage, montage en interview blijken gecombineerd te worden met een autofictionele verteller. In tegenstelling tot de documentaire anti-literatuur van de Nieuwe Zakelijkheid en de jaren zestig zien we vandaag bovendien een sterke vermenging van documentaire leessignalen met onwaarschijnlijke elementen in de tekst. Verder blijkt subjectiviteit openlijk als retorisch middel te worden ingezet om op een zelfbewuste manier een realiteit te construeren en om tegelijk zichtbaar te maken hoe die ook maatschappelijk relevant kan zijn.

Jaar van publicatie:2015

Trefwoorden:documentaire literatuur, autofictie, reportage, literaire non-fictie