Community, Initiation and Autonomy. A Philosophical Investigation from the Perspective of Wittgenstein and Heidegger

De opzet van dit proefschrift is om inzicht te verwerven in onze hedendaagse laat moderne morele achtergronden door na te denken over de casus ‘parenting support’ (een niet echt in het Nederlands te vertalen begrip). De gebruikte methode is hermeneutisch, gebruik makend van Polts idee dat interpretatie een voortdurende poging is om tot een dieper begrijpen van iets te komen, door bestaande interpretaties te herzien en verder uit te werken. Vertrekkend van alledaagse ‘geleefde’ ervaringen tracht het de hermeneutische cirkel kleiner te maken door een heen-en-weer gaan tussen het abstracte denken van de filosofie enerzijds en de alledaagse ervaring anderzijds. Vier methodische ‘vermoedens’ doen daarbij dienst die als wegwijzer: (1) dat ouders a priori geacht worden steun nodig te hebben, waarbij nog niet helder is welke steun precies en wat dat impliceert voor de geboden steun; (2) dat ouders worden geïnfantiliseerd en geïnstrumentaliseerd; (3) dat parenting support standaard gebruik maakt van resultaten en vooral de terminologie of denkkaders van (harde) wetenschappen; en (4) dat het desondanks mogelijk is om alternatieven te bedenken voor parenting support en dus om ouders te steunen die ouders niet infantiliseren en instrumentaliseren door hen wel au sérieux te nemen als de volwaardig morele en politieke actoren die ze zijn. Meer algemeen nog is de verder binnen het veld van ouderschap en het ondersteunen ervan te verhelderen aanname dat de eerste drie kwesties symptomatisch zijn voor wat Taylor een ‘onthecht standpunt’ genoemd heeft: de idee dat zingevende contexten nodig zijn om zin te geven aan de dingen raakt ondergesneeuwd en wordt vervangen door de idee dat begrijpen neerkomt op een objectief en dus idealiter contextloos, causaal verklaren van fenomenen. Het lijkt erop dat dit proefschrift wat bewezen dient te worden al aanneemt (question begging) door precies filosofen aan het woord te laten die in navolging van Kants transcendentale deductie aantonen dat fenomenen als kennen en kunnen niet zonder contexten mogelijk zijn, met name Heidegger, Wittgenstein en Taylor. Het punt is echter om tot verheldering te komen en een dieper begrip, niet om deze hele traditie sinds Kant in vraag te stellen door nogmaals te proberen bewijzen dat ze het bij het rechte eind hebben. Wittgenstein en Heidegger leveren een terminologie en een wijze van denken die helpt om afstand te nemen van wat zo nabij is, dat die nabijheid ons het zicht erop ontneemt. Conceptuele onderscheidingen helpen om te zien dat ouders kunnen opgevat worden als ‘slachtoffers’ van evoluties in de samenleving die als extern en causaal worden opgevat, dan wel als actoren die wezenlijk verbondenheid met, en verantwoordelijkheid voor hun samenleving ervaren. Op wetenschappelijke leest geschoeide ‘parenting support’ lijkt niet zozeer ouders te informeren dan wel hen in te leiden binnen bepaalde denkkaders en hen in dezelfde beweging te herleiden tot middelen of instrumenten zonder hen het statuut van volwassenen te gunnen in een morele en politieke zin van het woord. Bovenal, lijkt ‘parenting support’ er eerder op uit te zijn om ‘parenting’ te ondersteunen dan ouders met al hun vragen. Dit houdt in dat ouders opgevat worden als ‘figuren van onthechting’ die in de mogelijkheid verkeren om hun kinderen en het ganse domein van opvoeden te benaderen vanuit een onthechte of wetenschappelijke manier. Het lijkt dus de moeite waard om het hele ‘parenting support’ gebeuren te herzien. Dit komt neer op een herbekijken van de rol en het zelfverstaan van degene die ouders steunt: een figuur van betrokkenheid in een sterke zin van het woord die zich laat leiden door een ethiek van het hermeneutische. Meer algemeen zal de conclusie zijn dat een ethiek van het hermeneutische te verkiezen valt boven een ethiek van causaliteit als men ouders werkelijk wil steunen als ouders.