Introductie van de sojateelt in Vlaanderen

Vlaanderen is voor de eiwitvoorziening in diervoeding sterk afhankelijkvan de import van soja uit Zuid-Amerika. Deze invoer roept maatschappelijke en ecologische vragen op, en door de hoge marktprijs voor soja zijnde economische gevolgen voor Vlaamse landbouwers groot. Aangezien alternatieve eiwitgewassen geen volwaardige vervangers voor soja in het voederrantsoen zijn, zou de introductie van de sojateelt in Vlaanderen een interessante optie voor verschillende doelgroepen zijn. Deze introductie sluit ook goed aan bij verschillende Vlaamse (Actieplan Alternatieve Eiwitbronnen en Beleidsbrief 2012-2013 voor Landbouw, Visserij en Plattelandsbeleid) en Europese beleidsprioriteiten (GLB).
 
Vertegenwoordigers van de verschillende stakeholders kwamen in september 2012 onderorganisatie van ILVO samen om de mogelijkheden en knelpunten voor de sojateelt in Vlaanderen op te lijsten. Uit enkele proefprojecten voor sojateelt in NW-Europa (waaronder bij ILVO) is duidelijk dat de opbrengsten veelbelovend zijn, maar dat nog vooruitgang op het vlak van rassenselectie, inoculatie, gewasbescherming en teelttechniek nodig zijn om een concurrentiële teelt te garanderen. Dit projectvoorstel wil ingaan op deze noden om zo een doorbraak van een haalbare en rendabele sojateelt in Vlaanderen mogelijk te maken. 
 
Via een participatieve aanpak met een ruime gebruikersgroep wordt beoogd om directe resultaten bij de verschillende doelgroepen te bekomen. In de eerste plaats kan bij opname van soja in het teeltplan de concurrentiekracht van alle Vlaamse landbouwbedrijven met cultuurgrond toenemen door de hoge marktprijs voor soja en de verminderde afhankelijkheid van de import. Bovendien kan bij dierproductiebedrijven de teeltdiversificatie verhogen. Aangezien de geteelde soja ook door grondloze landbouwbedrijven gebruikt wordt in hun voederrantsoen, zijn uiteindelijk alle 21000 Vlaamse landbouwbedrijven (FOD Economie, 2012) gebaat bij de introductie van de sojateelt in Vlaanderen. Voor de diervoederindustrie en de humane voedingssector betekent een lokale sojateelt een nieuwe bron van grondstoffen die ggo-vrij en verantwoord geteeld worden. Ook retailers kunnen van dit ‘duurzame etiket’ van de lokale sojateelt profiteren. Hierdoor zullen veredelingsbedrijven gestimuleerd worden tot het ontwikkelen van productieve rassen die aangepast zijn aan het klimaat in NW-Europa.
 
De verschillende veldproeven die kaderen in dit project zullen resulteren in nieuwsbrieven (kpi 1-6: in totaal 13) en een teelthandleiding waarmee de landbouwer meteen aan de slag kan. Bij “early adopters” die deelnemen aan het participatieplatform worden demoproeven (kpi 18) aangelegd, die samen met technische en promotionele publicaties (kpi 11+13: 6 + 4 publicaties), voorlichtingsvergaderingen (kpi 17 met telkens 25 deelnemers) en een projectwebsite (kpi 12) moeten uitmonden in het telen van initieel 30 ha soja bij 10landbouwers. Na afloop van het project wordt door de gestimuleerde veredeling en verdere optimalisatie een veel ruimere toepassing verwacht (potentieel areaal van 60.000 ha). Dit resulteert in het gebruik van de lokaal geteelde verantwoorde soja in diervoeding (diervoederindustrie), in de humane voedingssector en tenslotte in de retail. Door het nauw overleg met de gebruikersgroep die uit vertegenwoordigers van alle doelgroepenbestaat, worden deze innovaties en veranderingen participatief geïnduceerd. 
 
De economische impact voor landbouwers die soja telen, kan hoog zijn. In onze buurlanden Frankrijk (Elzas) en Duitsland (Beieren) is soja recent uitgegroeid tot een volwaardige en rendabele teelt. Door het identificeren van mogelijke valorisatietrajecten en het onderzoeken van de rendabiliteit zal dit project de economische haalbaarheid van sojateelt onder Vlaamse omstandigheden in kaart brengen. Verminderde afhankelijkheid van de hoge marktprijzen bij dierproductiebedrijven verhoogt eveneens het concurrentieel vermogen van Vlaamse landbouwers. Daarbij komt dat soja als bijkomend gewas in de vruchtrotatie belangrijk kan zijn in het kader van de europese vergroeningsbonus uit het Gemeenschappelijk LandbouwBeleid. 
 
Er kan besloten worden dat de introductie van de sojateelt in Vlaanderen veelbelovend is voor een grote doelgroep in de landbouwsector. Via het wegwerken van de knelpuntenen een participatieve aanpak wordt een doorbraak van een haalbare en rendabele sojateelt met dit projectvoorstel mogelijk.