Duurzame landbouw: een proces van leren

De laatste jaren werden tal van beoordelingsinstrumenten ontwikkeld, die beslissingen in functie van een duurzame ontwikkeling in de landbouw willen ondersteunen. Ook ILVO heeft ervaring met de ontwikkeling en toepassing van dergelijke instrumenten. De afgelopen 10 tien jaar werd gewerkt aan MOTIFS of de Duurzaamheidsster, een beoordelingsinstrument voor melkveehouders in Vlaanderen (Meul et al., 2008). Ondanks het beoogde doel van het instrument, werd een algemene toepassing van het instrument in de praktijk niet bereikt.

Daarom werd een studie op touw gezet om het onderzoeks- en ontwikkelingstraject van MOTIFS van de laatste 10 tien jaar te analyseren en op basis hiervan te komen tot lessons learnt voor toekomstig onderzoek. Deze geleerde lessen resulteren in bruikbare informatie bij de opstart van toekomstige duurzaamheidstrajecten.

Voor de reconstructie en analyse van het onderzoekstraject is vertrokken van wetenschappelijke en vulgariserende publicaties over het onderwerp en interviews met personen betrokken bij het onderzoekstraject. De data uit de interviews en documenten zijn gestructureerd op basis van een contextueel kader (Burgess & Chilvers, 2006). Hierbij worden verschillende elementen onderscheiden: de context waarin het onderzoekstraject plaatsvond, de waarden van waaruit vertrokken werd, de strategie of doelstelling, het feitelijke verloop van het onderzoekstraject, en het uiteindelijke resultaat, namelijk het duurzaamheidsbeoordelingsinstrument.

Uit de studie blijkt het belang van een sterke verbondenheid met de praktijk. Een nauwe betrokkenheid van de verschillende stakeholders én de eindgebruiker zorgen voor een gevoel van eigenaarschap, wat noodzakelijk is voor een succesvol duurzaamheidstraject.

Uit de analyse blijkt dat MOTIFS verschillende mogelijke toepassingen kent: monitoring, communicatie en managementondersteuning. Elk van deze toepassingen kennen een aantal randvoorwaarden en beperkingen, wat een doordacht gebruik van het instrument vraagt. Er bestaat immers niet zoiets als één instrument dat alles kan.
Ten slotte, verlies of discontinue betrokkenheid van expertise en actoren is des te problematischer door de context- en waardegevoeligheid van het duurzaamheidsonderzoek. Inhoudelijk leiderschap en coaching en een minimale institutionele verankering zijn nodig om het onderzoekstraject te bewaken.

Publication year:2013