Interventies en hun consequenties

Het duurzaam en geïntegreerd behoud van ons gebouwenerfgoed binnen een bewegende maatschappij impliceert weloverwogen interventies waarvan de consequenties niet steeds voorspelbaar zijn bij de uitwerking van het concept. In de inleidende bijdrage wordt dit aspect vanuit de algemene ervaringen met metselwerk in de (Nederlandse) restauratiepraktijk ruim geïllustreerd. De omvang, de cultuurhistorische waarde alsook het groeiende draagvlak voor behoud heeft geleid tot de weloverwogen integratie van het Sint-Jorisbastion in het Antwerpse stadscentrum waardoor dit voorheen onzichtbaar uniek stuk 16de eeuwse vestingmuur terug tot leven werd geroepen. Binnen de gegeven randvoorwaarden werd hierbij gezocht naar een haalbare oplossing voor optimaal behoud. Een opdracht waarbij met de betrokken partijen binnen een beschikbaar tijdsvenster een concept werd uitgewerkt: de verplaatsing naar een 6 m lager gelegen niveau en dit gerealiseerd tijdens infrastructuurwerken aan de Antwerpse Leien. Een “grensverleggende” interventie niet zonder consequenties. Naast steenachtige bouwmaterialen, waarin we de afgelopen decennia veel (praktijk)ervaring hebben opgebouwd en tegelijk ook uitgebreide interventies hebben uitgevoerd, komen materialen aan bod waarin die ervaring blijkbaar heel wat minder beschikbaar is. Het Antwerpse Montevideo project is daarvan een mooi voorbeeld. Prangende vragen zijn hierbij: Hoe trachten we vooraf zo goed mogelijk de consequenties van de geplande interventie in te schatten? Is demonteren en heropbouw van een beschermde stalen structuur een verantwoorde keuze? Cruciaal aan een restauratieprocedure, zo blijkt uit de bijdragen, is een grondig vooronderzoek van de opbouw van het object zelf, van de vastgestelde schade en schadeoorzaken om te komen tot aangewezen interventies eigen aan het object. Een multidisciplinaire aanpak is hierbij een sleutelbegrip. De verwering van de ijzerzandsteen van de Maagdentoren in Zichem, kent geen vergelijking waaraan een standaardbestek kan gekoppeld worden. Ook het zwaar vocht- en sulfaatbelast massief metselwerk van de 600 m lange Moerputtenbrug die dwars door het moeras van het natuurgebeid Moerputten aangelegd is, levert unieke randvoorwaarden op aan het monument. Het vooronderzoek heeft tot doel de consequenties realistisch in te schatten waarbij het duurzaam behoud van het monument centraal staat. Het aspect duurzaamheid impliceert hierbij voorspelling van het gedrag in de toekomst en bijgevolg de te verwachten consequenties. In bepaalde gevallen is de uitwerking in proefzones van de geplande interventie(s) of interventieopties noodzakelijk om deze consequenties in te kunnen schatten. Binnen een lange termijn visie kan het aangewezen zijn deze “proef”termijn voldoende ruim te kiezen, bvb 6 jaar zoals het geval voor de aangebrachte herstelmortels bij de Moerputtenbrug. Met het behoud en de toepassingen van historisch plantmateriaal, wordt de horizon verruimd. De uitgangspunten voor optimaal behoud zijn wellicht vergelijkbaar met het gebouwde erfgoed, wat minder het geval is voor de praktische uitwerking ervan. Een oproep naar herwaardering van historisch plantmateriaal, inventarisatie en behoud en toepassing van cultuurhistorisch plant(erf)goed bij restauraties. “Interventies en hun consequenties” is een thema dat vanuit vele hoeken belicht wordt, ruim geïllustreerd vanuit de praktijk. Het is wellicht deze veelzijdige input die het mogelijk maakt om op een verantwoorde wijze over te gaan tot een weloverwogen interventie. Drongen, 13 november 2009-11-05 Luc Schueremans & Hilde Declercq

Publication year:2009