< Terug naar vorige pagina
Publicatie
De Potentie van Mens en Maatschappij
Boekbijdrage - Hoofdstuk
Wanneer we nadenken over mens en maatschappij met de bedoeling om meer te begrijpen over de aard van wat er zich afspeelt, overvalt ons een gevoel van overrompeling. De maatschappelijke dynamiek met de mens als hoofdrolspeler
is inderdaad zeer complex. In deze bijdrage hebben we dan ook niet de bedoeling om zelfs maar een aanzet te geven tot een model voor deze dynamiek. Eerder willen we aspecten ervan nader bekijken en daaruit inzichten naar voren brengen die een nieuw licht werpen op bepaalde veelvoorkomende maatschappelijke denkbeelden. We doen dit systematisch binnen een interdisciplinair kader en meer bepaald zullen we gebruikmaken van inzichten in verschillende wetenschappelijke disciplines en aantonen hoe inzichten vanuit een bepaalde wetenschappelijke discipline op een vruchtbare manier kunnen gebruikt worden om situaties te analyseren die traditioneel niet tot die discipline behoren. Onze bijdrage richt zich globaal op de notie 'potentie' in de maatschappelijke dynamiek en hoe die notie verbonden is met variëteit, robuustheid, kans en waarschijnlijkheid. Inspiratie daarvoor komt voor een gedeelte uit onze activiteit in het onderzoeksgebied 'fundamenten van de kwantummechanica' waarin de notie potentie over de jaren heen gedetailleerd geanalyseerd werd. In een eerste gedeelte van onze bijdrage introduceren we begrippen variëteit en robuustheid, zoals gebruikt in de biologie en ecologie, en brengen we ze in verband met potentie. We richten ons concreet op een actueel probleem door de gevaren van een doorgedreven efficiëntiestreven in de maatschappij in kaart te brengen. We analyseren eveneens op welke manier een introductie van de noties stabiliteit en onstabiliteit uit de natuurkunde, in verband met potentie, licht werpt op de toestand van onze 'steeds sneller rennende maatschappij' en perspectieven opent voor eventuele remedies. In een tweede gedeelte van onze bijdrage analyseren we op welke manier begrippen als kans en waarschijnlijkheid bijdragen tot een diepere structurering van potentie, en argumenteren we hoe deze vruchtbaar kunnen gebruikt worden om nadelen van deterministische processen tegen te gaan. Dit illustreren we met een denkoefening in verband met politieke besluitvorming. We tonen hoe de in gebruik zijnde deterministische beslissingsprocessen in onze democratie openstaan voor boycot van minderheid en vals spel van meerderheid indien een consensus beoogt wordt, en hoe niet-deterministische beslissingsprocessen deze situatie kunnen remediëren. De notie 'kwantumbeslissingsproces' die we invoeren is een voorbeeld van een interdisciplinair denken geïnspireerd door de kwantummechanica. De 'kwantumconsensus' kan beschouwd worden als een procedure die leidt tot het ontstaan van een emergente entiteit ten opzichte van de oorspronkelijke standpunten waarvoor overeenstemming bereikt wordt. De methode die ons leidt in onze bijdrage bestaat erin om ons vooral toe
te spitsen op de identificatie en studie van structuurverandering en evolutie, terwijl traditioneel situaties en problemen bij welbepaalde wetenschappelijke disciplines worden onderverdeeld naar gelang van de entiteiten die er de hoofdrol in spelen. Specifiek is onze analyse eveneens gemotiveerd door een interesse voor de poging van de mens om op een rationele manier zijn maatschappij vorm te geven, met als een van de doelen te komen tot een maatschappij waarin het beter leven is voor iedereen.
is inderdaad zeer complex. In deze bijdrage hebben we dan ook niet de bedoeling om zelfs maar een aanzet te geven tot een model voor deze dynamiek. Eerder willen we aspecten ervan nader bekijken en daaruit inzichten naar voren brengen die een nieuw licht werpen op bepaalde veelvoorkomende maatschappelijke denkbeelden. We doen dit systematisch binnen een interdisciplinair kader en meer bepaald zullen we gebruikmaken van inzichten in verschillende wetenschappelijke disciplines en aantonen hoe inzichten vanuit een bepaalde wetenschappelijke discipline op een vruchtbare manier kunnen gebruikt worden om situaties te analyseren die traditioneel niet tot die discipline behoren. Onze bijdrage richt zich globaal op de notie 'potentie' in de maatschappelijke dynamiek en hoe die notie verbonden is met variëteit, robuustheid, kans en waarschijnlijkheid. Inspiratie daarvoor komt voor een gedeelte uit onze activiteit in het onderzoeksgebied 'fundamenten van de kwantummechanica' waarin de notie potentie over de jaren heen gedetailleerd geanalyseerd werd. In een eerste gedeelte van onze bijdrage introduceren we begrippen variëteit en robuustheid, zoals gebruikt in de biologie en ecologie, en brengen we ze in verband met potentie. We richten ons concreet op een actueel probleem door de gevaren van een doorgedreven efficiëntiestreven in de maatschappij in kaart te brengen. We analyseren eveneens op welke manier een introductie van de noties stabiliteit en onstabiliteit uit de natuurkunde, in verband met potentie, licht werpt op de toestand van onze 'steeds sneller rennende maatschappij' en perspectieven opent voor eventuele remedies. In een tweede gedeelte van onze bijdrage analyseren we op welke manier begrippen als kans en waarschijnlijkheid bijdragen tot een diepere structurering van potentie, en argumenteren we hoe deze vruchtbaar kunnen gebruikt worden om nadelen van deterministische processen tegen te gaan. Dit illustreren we met een denkoefening in verband met politieke besluitvorming. We tonen hoe de in gebruik zijnde deterministische beslissingsprocessen in onze democratie openstaan voor boycot van minderheid en vals spel van meerderheid indien een consensus beoogt wordt, en hoe niet-deterministische beslissingsprocessen deze situatie kunnen remediëren. De notie 'kwantumbeslissingsproces' die we invoeren is een voorbeeld van een interdisciplinair denken geïnspireerd door de kwantummechanica. De 'kwantumconsensus' kan beschouwd worden als een procedure die leidt tot het ontstaan van een emergente entiteit ten opzichte van de oorspronkelijke standpunten waarvoor overeenstemming bereikt wordt. De methode die ons leidt in onze bijdrage bestaat erin om ons vooral toe
te spitsen op de identificatie en studie van structuurverandering en evolutie, terwijl traditioneel situaties en problemen bij welbepaalde wetenschappelijke disciplines worden onderverdeeld naar gelang van de entiteiten die er de hoofdrol in spelen. Specifiek is onze analyse eveneens gemotiveerd door een interesse voor de poging van de mens om op een rationele manier zijn maatschappij vorm te geven, met als een van de doelen te komen tot een maatschappij waarin het beter leven is voor iedereen.
Boek: Nieuwheid denken: De wetenschappen en het creatieve aspect van de werkelijkheid
ISBN:978-90-334-7078-3
Jaar van publicatie:2008
Trefwoorden:potentie, maatschappij, emergentie, evenwicht, procedure, democratie