Wat doet de klok verdertikken? Conceptkenmerken en de snelheid van lexicale verandering.

Waarom worden woorden met verschillende snelheden vervangen door synoniemen? Soms volgen nieuwe varianten elkaar in ijltempo op (bijvoorbeeld ‘lit’ of ‘nice’ voor iets cools), terwijl in andere gevallen hetzelfde woord al eeuwenlang bestaat (bijvoorbeeld ‘oor’). Recent onderzoek heeft aangetoond dat de snelheid van lexicale verandering bepaald wordt door woordkenmerken zoals frequentie, woordsoort, lengte of verwervingsleeftijd (Bochkarev et al. 2014; Monaghan 2014; Pagel et al. 2007; Wichmann & Holman 2013). Het doel van dit project is om aan te tonen dat ook kenmerken van concepten een rol spelen. Het project bouwt voort op recente studies die bewezen hebben dat conceptkenmerken synchrone variatie beïnvloeden (Franco et al. 2019). Door die inzichten toe te passen op taalverandering, overbrug ik de kloof tussen synchrone en diachrone variatie. Aan de hand van materiaal uit gedigitaliseerde historische woordenboeken voor het Nederlands en Engels en uit een recent samengesteld diachroon corpus van geschreven Nederlands, zorgt het project, zowel methodologisch als theoretisch, voor nieuwe inzichten in de taalkunde. Enerzijds introduceer ik methodes voor grootschalig onomasiologisch onderzoek in de diachrone taalkunde. Anderzijds zorgt de combinatie van ideeën uit de (historische) taalkunde, de corpuslinguïstiek en de cognitieve linguïstiek, voor een nieuw perspectief op taalverandering.