Schuldeiserscontrole over het bestuur van financieel noodlijdende ondernemingen : een rechtsvergelijkende en rechtseconomische analyse

In de continentale rechtstelsels wordt het bestuur van een financieel gezonde onderneming gecontroleerd door de meerderheids- of referentie-aandeelhouders. De aandeelhouders hebben immers de beste prikkels om ervoor te zorgen dat de onderneming winst maakt en niet insolvabel wordt. Bij winst zien de aandeelhouders de waarde van hun aandelen stijgen, met daaraan eventueel gekoppeld een hogere dividenduitkering. Bij verlies en eventuele insolvabiliteit zijn hun aandelen structureel achtergesteld, wat betekent dat de aandeelhouders uit de opbrengst van de vereffening van de onderneming pas ná alle schuldeisers worden uitbetaald. De aandeelhouders zijn m.a.w. de residuele economische eigenaars.

Zodra de onderneming in financiële moeilijkheden of dreigende insolventie belandt, wijzigt het residuele economische eigenaarschap van de aandeelhouders naar de schuldeisers. Ondanks die verschuiving verandert er op governance-vlak betrekkelijk weinig. Zolang er geen formele insolventieprocedure wordt aangevat, blijft de schuldenaar (lees: meerderheidsaandeelhouders) formeel in controle. Een gelijkaardig principe geldt eigenlijk in de Belgische reorganisatieprocedures: de schuldenaar blijft in beginsel beschikkingsbevoegd (debtor-in-possession), al bestaat hier wel een wettelijk vormgegeven controle door de schuldeisers en rechter (bv. in de stemmings- en homologatiefase). Een drastische governance-verschuiving laat echter op zich wachten tot de aanvang van een faillissementsprocedure, in welk geval de curator het zetelend bestuur vervangt, onder toezicht van de insolventierechtbank en rechter-commissaris.

Een systematische analyse en verantwoording van de verdeling van controlerechten bij ondernemingen in financiële moeilijkheden, m.i.v. insolventieprocedures, is vandaag, in tegenstelling tot in het vennootschapsrecht, afwezig. Nochtans hebben verschillende auteurs al kritiek geuit op de te beperkte controlerechten van schuldeisers over het bestuur van ondernemingen in financiële moeilijkheden. In dit proefschrift wordt met behulp van comparative law and economics onderzocht hoe de controlerechten van schuldeisers over het bestuur van ondernemingen in financiële moeilijkheden, met inbegrip van insolventieprocedures, als een efficiënt governance-mechanisme kan worden gemodelleerd.