Politieke ruimtes: conflict en de stad in de laatmiddeleeuwse Lage Landen

Deze dissertatie onderzoekt de ruimtelijkheid van de politieke praktijk van stedelingen in laatmiddeleeuwse steden (1300-1500). De studie bouwt voort op onderzoek dat laatmiddeleeuwse stedelijke politiek heeft uitgebreid van de praktijk van het bestuur naar acties van protest en verzet, en mensen die geen formele toegang hadden tot de overheid. Het baseert zich ook op theorieën die ruimte zien als een sociaal product en als een sociale actor, met een diepgaande rol in hoe mensen handelen en hoe processen plaatsvinden op een bepaalde plek en tijd. Het neemt de stad fundamenteel als een categorie van praktijk, geworteld in materialiteit maar cruciaal gevormd door haar ervaring en gebruik. De studie vraagt waar, hoe en waarom politiek werd gevormd wanneer het zich buiten het stadhuis begaf, en wat dat ons vertelt over zowel de aard van politiek als de functie van ruimte in de laatmiddeleeuwse stad. Door naar politiek als praktijk te kijken, gaat deze scriptie verder dan de focus op symboliek in het huidige onderzoek. Hij hanteert een structurele benadering om conflicten te bestuderen over meerdere steden in de zuidelijke Lage Landen en stelt zo een breder beeld van politiek voor als onderdeel van het dagelijks stedelijk leven, als alternatief voor het dominante begrip van de overheid in onderzoek. De scriptie bestudeert politieke actie eerst in een gesloten ruimtelijkheid. Hij verduidelijkt de relatie tussen juridische beperkingen op politieke praktijk en het gebruik van ruimte door te kijken naar de rol van afgesloten vergaderingen van stedelingen in conflicten en de manier waarop ze werden georganiseerd. Latere hoofdstukken onderzoeken in hoeverre overwegingen van geheimhouding of afsluiting het politieke gebruik van specifieke ruimtes in de stad beïnvloedden. Deze hoofdstukken focussen op religieuze ruimtes en het gebruik van private huizen om te laten zien hoe de politieke praktijk van stedelingen werd gevormd door langdurige gebruiken, juridische overwegingen en de intersecties van politiek met thuis, religie en gender. Het tweede deel opent het perspectief naar interacties in het openbaar om te onderzoeken hoe verborgen of afgesloten praktijken verband hielden met de bekendere interacties met de overheid. De studie stelt een theorie van verzet voor dat gevormd werd in een context van juridische beperkingen en mogelijkheden. Kleinschalige en individuele daden van verzet worden bestudeerd om te bekijken hoe stedelingen met ruimte omgingen en het mogelijk maakten om protest in het openbaar te uiten. Deze bevindingen worden verbonden met de context van grootschalige opstand door middel van een microgeschiedenis van een specifieke opstand in Gent in 1479. Zo verlicht dit tweede deel de dynamische en mobiele ruimtelijkheid van dergelijke grootschalige conflicten en verduidelijkt het de verbanden tussen verborgen en openbare politieke praktijken en de dunne en poreuze grenzen tussen praktijken van protest en die van formele politieke participatie in de stad. De scriptie stelt dat niet alleen protest, maar ook politiek werd gevormd door gewoontes, juridische contexten en, cruciaal, de ruimte van de stad. Het argument is dat politieke macht, legitimiteit en autoriteit ruimtelijk werden gegeven, erkend, bevestigd en ontkend. Aangezien de basis van autoriteit aanzienlijke veranderingen onderging in de bestudeerde periode, werd ruimte een cruciaal instrument voor conflict. Dit verklaart waarom bestuurders regelmatig hun burgers bijeenriepen in grote vergaderingen, ondanks het risico op conflict, en waarom stedelingen keer op keer ruimtes gebruikten die niet (of minder) verbonden waren met de autoriteit van bestuurders voor politieke bijeenkomsten en discussies. Conflict kwam voort uit de veranderende aard van autoriteit, de behoefte aan voortdurende bevestiging ervan, en de ruimtelijke continuïteit van conflict en consent. De praktijk van conflict gebeurde in, over, en met de stedelijke ruimte.