< Terug naar vorige pagina
Project
Over 'd'oorloghs wree Canonnen': Peeter Snayers (1592-1667) en de ontwikkeling van het topografische strijdtafereel. De verbeelding van oorlog en vrede binnen de artistieke, politieke en sociaal-economische dynamiek van het zeventiende-eeuwse Brussel.
Dit proefschrift onderzocht de topografische strijdiconografie in de zeventiende-eeuwse schilderkunst op basis van vier onderzoeksvragen met betrekking tot de opbouw van dit type werken, de verhouding ervan tot de visuele traditie, de waarheidsgetrouwheid, de functie(s) en betekenis(sen). Deze vragen werden beantwoord aan de hand van het nooit eerder systematisch bestudeerde oeuvre van één van de meest representatieve vertegenwoordigers, de Brusselse veldslagenschilder Peter Snayers (1592-1667).
Door de combinatie van officiële militaire kaarten, betrouwbare oorlogsverslagen en artistieke inventies gebaseerd op de visuele traditie verbeeldde Snayers de wapenfeiten zo accuraat, volledig en levensecht mogelijk. Via deze modus operandi schreef hij zich volledig in in deBrusselse militaire wandtapijttraditie, waarin Jan Cornelisz. Vermeyensvoor Karel V vervaardigde Herovering van Tunis</> (1546-1554) van cruciaal belang was.
Omwille van de beoogde verisimilitudo liet de schilder, op enkele uitzonderingen na, symbolen en legendes weg waardoor zijn schilderijen van de toeschouwer de nodige voorkennis vereisten. Het leeuwendeel van het voor het eerst samengestelde corpus penseelde Snayers dan ook voor militaire aristocraten die de hoogste functies in het Spaanse leger bekleedden. Dat hij de hofschilder van de Zuid-Nederlandse landvoogd Ferdinand van Oostenrijk was, speelde een belangrijke rol in hun keuze voor de veldslagenschilder. Snayers falsificeerde de werkelijkheid niet maar was wel selectief in wat hij verbeeldde. Zijn schilderijen balanceren tussen herinnering en verheerlijking, omwille van de grote formaten van de doeken en de weloverwogen samenstelling van de gevormde reeksen. Verder penseelde Snayers elke compositie op maat: hij stemde het standpunt af op het aandeel van de opdrachtgever, verwerkte referenties aan betekenisvolle gebeurtenissen, voegde ruiterportretten en adellijke statussymbolen, zoals wapenschilden, toe.
De veldheren beoogden hun triomfen via Snayers strijdtaferelen voor de eeuwigheid tebewaren, te bewieroken en de erdoor verkregen sociale promoties te legitimeren. Afhankelijk van de ontstaanscontext van de schilderijen wilden de opdrachtgevers in mindere of meerdere mate hun trouw aan het katholicisme en aan het Habsburgse huis etaleren en zich inschrijven in de glorierijke militaire traditie van deze dynastie. Daarnaast fungeerden de doeken als exempla voor latere generaties. Hoewel ze bestemd waren om galerijen te decoreren in diverse residenties verspreid over Europa, kwamen ze er door persoonlijke omstandigheden vaak niet terecht. De beperkte verspreiding van Snayers schilderijen was nadelig voor het Nachleben van zijn iconografische model. Nefast was ook de tanende politieke macht van het Habsburgse huis in de tweede helft van de zeventiende eeuw. Toch groeide de veldslagenschilder in zijn eigen tijd uit tot een befaamd kunstenaar. Dit dankte hij aan zijn artistieke vaardigheden en zijn sociale ambities. Zowel tijdens zijn Antwerpse als Brusselse periode wist hij maatschappelijk hogerop te klimmen. Met de welvaart die hij opbouwde, streefde hij een gearistocratiseerde levensstijl na.
De resultaten van dit onderzoek zijn drieledig. Dankzij de rijkdom aan voorheen ongepubliceerd archiefmateriaal over de meester, zijn kunstwerken en opdrachtgevers kon Peter Snayers eindelijk op de kaart gezet worden en verschafte deze studie nieuwe inzichten over het Brusselse schildermilieu. Daarnaast werd voor het eerst een contextuele, cross-disciplinaire onderzoeksstrategie op de vroegmoderne topografische strijdiconografie toegepastdie een geheel nieuw licht op dit genre wierp.
Door de combinatie van officiële militaire kaarten, betrouwbare oorlogsverslagen en artistieke inventies gebaseerd op de visuele traditie verbeeldde Snayers de wapenfeiten zo accuraat, volledig en levensecht mogelijk. Via deze modus operandi schreef hij zich volledig in in deBrusselse militaire wandtapijttraditie, waarin Jan Cornelisz. Vermeyensvoor Karel V vervaardigde Herovering van Tunis</> (1546-1554) van cruciaal belang was.
Omwille van de beoogde verisimilitudo liet de schilder, op enkele uitzonderingen na, symbolen en legendes weg waardoor zijn schilderijen van de toeschouwer de nodige voorkennis vereisten. Het leeuwendeel van het voor het eerst samengestelde corpus penseelde Snayers dan ook voor militaire aristocraten die de hoogste functies in het Spaanse leger bekleedden. Dat hij de hofschilder van de Zuid-Nederlandse landvoogd Ferdinand van Oostenrijk was, speelde een belangrijke rol in hun keuze voor de veldslagenschilder. Snayers falsificeerde de werkelijkheid niet maar was wel selectief in wat hij verbeeldde. Zijn schilderijen balanceren tussen herinnering en verheerlijking, omwille van de grote formaten van de doeken en de weloverwogen samenstelling van de gevormde reeksen. Verder penseelde Snayers elke compositie op maat: hij stemde het standpunt af op het aandeel van de opdrachtgever, verwerkte referenties aan betekenisvolle gebeurtenissen, voegde ruiterportretten en adellijke statussymbolen, zoals wapenschilden, toe.
De veldheren beoogden hun triomfen via Snayers strijdtaferelen voor de eeuwigheid tebewaren, te bewieroken en de erdoor verkregen sociale promoties te legitimeren. Afhankelijk van de ontstaanscontext van de schilderijen wilden de opdrachtgevers in mindere of meerdere mate hun trouw aan het katholicisme en aan het Habsburgse huis etaleren en zich inschrijven in de glorierijke militaire traditie van deze dynastie. Daarnaast fungeerden de doeken als exempla voor latere generaties. Hoewel ze bestemd waren om galerijen te decoreren in diverse residenties verspreid over Europa, kwamen ze er door persoonlijke omstandigheden vaak niet terecht. De beperkte verspreiding van Snayers schilderijen was nadelig voor het Nachleben van zijn iconografische model. Nefast was ook de tanende politieke macht van het Habsburgse huis in de tweede helft van de zeventiende eeuw. Toch groeide de veldslagenschilder in zijn eigen tijd uit tot een befaamd kunstenaar. Dit dankte hij aan zijn artistieke vaardigheden en zijn sociale ambities. Zowel tijdens zijn Antwerpse als Brusselse periode wist hij maatschappelijk hogerop te klimmen. Met de welvaart die hij opbouwde, streefde hij een gearistocratiseerde levensstijl na.
De resultaten van dit onderzoek zijn drieledig. Dankzij de rijkdom aan voorheen ongepubliceerd archiefmateriaal over de meester, zijn kunstwerken en opdrachtgevers kon Peter Snayers eindelijk op de kaart gezet worden en verschafte deze studie nieuwe inzichten over het Brusselse schildermilieu. Daarnaast werd voor het eerst een contextuele, cross-disciplinaire onderzoeksstrategie op de vroegmoderne topografische strijdiconografie toegepastdie een geheel nieuw licht op dit genre wierp.
Datum:1 okt 2009 → 18 okt 2013
Trefwoorden:Social-Economic Dynamics, Artistic, Political and, Peeter Snayers (1592-1667), 17th-Century Flemish Painting, Patronage, Brussels, Battle scenes iconography
Disciplines:Economische geschiedenis, Geschiedenis, Kunststudies en -wetenschappen, Visuele kunsten
Project type:PhD project