Orgaanhandel en mensenhandel met het oog op orgaanwegname: Een beschrijvende en kritische analyse van internationale juridische kaders en hun implementatie.

Orgaanhandel – dit omvat meer bepaald het gebruik van financiële compensatie of andere illegale middelen om een orgaan te verkrijgen – is een fenomeen dat nationale regeringen, juridische experten en artsen zeer ernstige zorgen baart, omwille van de exploitatie die ermee gepaard gaat en zijn nadelige effecten op de integriteit van het transplantatiesysteem. De strijd tegen orgaanhandel is pas zeer recent een prioriteit geworden voor intergouvernementele mensenrechten-, veiligheids- en rechtshandhavingsorganisaties, zoals de Verenigde Naties, de Raad van Europa, de Europese Unie, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa en Interpol. Als gevolg hiervan zijn verschillende internationale juridische instrumenten tot stand gekomen die commerciële transacties, dwang en fraude verbieden in het kader van orgaandonatie. In een parallelle juridische ontwikkeling is het verwijderen van organen ook opgenomen in de internationale juridische instrumenten die werden ontwikkeld in de strijd tegen mensenhandel.In navolging van deze bindende strafrechtelijke instrumenten inzake mensenhandel met het oog op het verwijderen van organen en ter remediëring van hun tekortkomingen heeft de Raad van Europe recent een Verdrag tegen de Handel in Menselijke Organen aangenomen, waardoor een parallel strafrechtelijk regime tot stand kwam. Omwille van het zeer recente karakter van de strafrechtelijke regimes ontwikkeld met betrekking tot orgaanhandel en mensenhandel met het oog op het verwijderen van organen, is er zeer grote belangstelling in (1) een duidelijke afbakening tussen beide types misdaad en (2) de wijze waarop de relevante juridisch bepalingen op dit moment geïmplementeerd worden en best geïmplementeerd zouden worden in de nationale wetgeving. Als gevolg van de heterogene oorsprong van beide juridische regimes bestaat er daarenboven aanzienlijke onduidelijkheid over een aantal cruciale juridische kwesties.Het voorgestelde onderzoek zal een grondige juridische analyse inhouden van de precieze reikwijdte en afbakening van de parallelle internationale wettelijke kaders die werden ontwikkeld rond orgaanhandel en mensenhandel met het oog op het verwijderen van organen. Hierbij zal bijzondere aandacht worden besteed aan het belang van het onlangs door de Raad van Europa aangenomen Verdrag tegen de Handel in Menselijke Organen, dat door België en enkele andere lidstaten van de Raad van Europa ondertekend werd op de ondertekeningsceremonie op 25 maart 2015.Vervolgens zal de normatieve geldigheid worden onderzocht van belangrijke beleidsopties in de implementatie van beide wettelijke regelingen. Dit zal een evaluatie behelsen van (1) de (on)wenselijkheid van de strafbaarstelling van donoren en/of ontvangers en (2) de omvang van de meldingsplicht vanwege artsen die geconfronteerd worden met orgaanhandel en mensenhandel met het oog op het verwijderen van organen.Vervolgens zal een rechtsvergelijkende analyse worden uitgevoerd van relevante wetsbepalingen die nu in voege zijn in (a) België en de buurlanden, (b) Europese landen die betrokken zijn geraakt bij orgaanhandel en mensenhandel met het oog op het verwijderen van organen (zoals Moldavië, Spanje en Turkije) en (c) niet-Europese landen die recent relevante wetsbepalingen hebben aangenomen (zoals de Verenigde Staten, Israel en Pakistan). Meer in het bijzonder zal dit een onderzoek inhouden van (1) de strafrechtelijke bepalingen inzake mensenhandel met het oog op het verwijderen van organen, (2) de strafrechtelijke bepalingen inzake orgaanhandel en (3) de beschermings- en preventieve maatregelen die momenteel in de nationale transplantatieregulering van toepassing zijn.Op basis van de bevindingen van dit onderzoek zullen ten slotte tekortkomingen en best practice voorbeelden worden geïdentificeerd en beleidsregels worden ontwikkeld voor de bevoegde nationale en internationale instanties over de wijze waarop de relevante bepalingen best kunnen worden geïmplementeerd.

Trefwoorden:BURGERLIJK RECHT, MEDISCH RECHT, VERGELIJKEND RECHT, STRAFWETGEVING EN PROCEDURE

Disciplines:Burgerlijk recht, Strafrecht, Mensenrechtenwetgeving, Internationaal recht