Material world : Sensorische ervaring en duurzaamheid als strategie bij materiaalkeuzes voor winkelinterieurs. (R-8431)

De opkomst van e-commerce, de economische crisis en het veranderde koopgedrag van de consument maken dat een retailer vandaag ervoor moet zorgen dat het fysieke winkelpunt relevant blijft. Het is voor een retailer een must dat hij zijn verhaal duidelijk overbrengt naar de consument en hij met zijn winkel de klant emotioneel weet te raken. Een doordachte materiaalkeuze draagt hieraan bij. Enerzijds zijn retailers vandaag bewuster bezig zich te onderscheiden en te vermerken en zijn consumenten daar ook gevoelig voor. Anderzijds wordt duurzaam ondernemen belangrijker en zetten zowel Vlaanderen als de EU volop in op duurzaam materialenbeheer. Toch blijkt dat de kennis hierover te beperkt is of zelfs helemaal onbestaande. Ook ontwerpers maken nog te weinig gebruik van sensorische eigenschappen van materialen om een bepaalde identiteit te communiceren. Zij baseren zich in de eerste plaats op de technische en de esthetische eigenschappen van een materiaal en houden meestal ook geen rekening met de ecologische aspecten ervan bij het ontwerp van een winkelinrichting. Als algemeen doel willen we tot meer doordachte, belevingsgerichte en duurzamere materiaalkeuzes komen voor winkelinterieurs door het sensibiliseren, bijbrengen van kennis en ondersteunen van de verschillende stakeholders. RESULTAAT: Een 50-tal materialen (de meest in retail gebruikte materialen) zijn onderworpen aan verschillende meetschalen, die de soft-characteristics in kaart brengen, die door 250 mensen zijn ingevuld. Deze materialen zijn daarnaast berekend naar hun ecologische impact. Met een gemiddelde van 7 jaar voor een refit van een winkel, is de sector zeker niet duurzaam bezig. Net om die korte tijdspanne van 7 jaar gaan er veel materialen verloren, materialen waarvan de technische levensduur nog lang niet verstreken is. Om te begrijpen welke impact een materiaal heeft hebben we ook enkele varianten berekend naar maatvoering, afkomst, toepassing, ed. Dit doen we via de LCA-score (Lifecycle assessment, een beproefde methode die ook door andere organisaties zoals OVAM gebruikt worden) die een kost aan de maatschappij weergeeft in euro's. Het specifieke aan onze berekeningen is dat deze op een cyclus van 7 jaar geteld is, waar standaard LCA-berekeningen vertrekken van gemiddeld 50 jaar. De kennis die hieruit voortgekomen is, hebben we vertaald naar drie tools. Een eerste tool, de PSE-scan (persoonlijke, sensorische en expressieve-scan) is gericht op fabrikanten van materialen. We bieden voor hen een archiveringsmethode aan waarbij een fiche opgesteld kan worden die de soft-characteristics in kaart brengt. Een tweede tool, de ecodesign wheel, is gericht naar ontwerpers. Om duurzamere winkels te ontwerpen is er meer nodig dan enkel een duurzame materiaalkeuze. Zo is het bijvoorbeeld heel belangrijk om demonteerbaar (design for disassembly) te ontwerpen. Dit wil zeggen dat materiaalverbindingen niet gelijmd worden, want dan moet alles naar het schroot, maar op een demonteerbare manier bevestigd dienen te worden zodat alles gesorteerd en gerecycleerd kan worden. Met het ecodesign-wheel krijg je meer inzicht in de principes van duurzaam ontwerpen: 8 verschillende strategieën kunnen leiden tot een meer duurzame winkelinrichting. Binnen deze strategieën passen een hele reeks ecodesignrichtlijnen. De derde tool, de materiaalselectietool, ondersteunt een retailer en een ontwerper in meer belevingsgericht en duurzaam ontwerpen. De tool kan op twee manieren gebruikt worden: of je zoekt naar een materiaal op basis van zijn softcharacteristics, of je zoekt naar een bepaalde look (zoals bijvoorbeeld Terrazzo-look). Als je op basis van softcharacteristics zoekt, gebeurt het selectieproces van materialen zoals deze op een webshop werkt. Je selecteert de waarden waar het materiaal aan moet voldoen, en je krijgt de lijst van producten die daar daar aan beantwoorden. Je kan vervolgens elk profiel van een materiaal bekijken. Een profiel houdt in dat je een overzicht krijgt van de hoogst scorende softcharacteristics van dat materiaal. Daarnaast krijg je ook een hoop info over de ecologische impact van dat materiaal. Zo kunnen we laten zien welke materialen duurzaam zijn en welke minder. We laten ook meteen zien waar het aan ligt (transport, productie,…) en welke impact de totale opbouw van het materiaal heeft. De materialen zijn namelijk doorgerekend op hun volledige toepassing (vloer, wand of plafond) inclusief de onderlagen. Dit doen we zodat we ook het verschil in ecologische impact kunnen laten zien tussen een gelijmde tegel en een gevoegde tegel. Omdat de tool bedoeld is om van te leren, kan je elk materiaal vergelijken met nog twee andere materialen. Zo kan je door middel van grafieken ontdekken hoeveel, waarom en hoe precies, deze materialen ecologisch verschillen maar ook hoe ze verschillen naar beleving (hun softcharacteristics). Als laatste zitten in een profiel ook enkele eco-designrichtlijnen specifiek voor dat materiaal vervat, alsook ontwerprichtlijnen die laten zien hoe je de perceptie van het materiaal kan beïnvloeden. Zo kan je bijvoorbeeld door met afgeronde hoeken te werken de vriendelijkheid van een materiaal beïnvloeden of dat wanneer je de mate van gladheid aanpakt je automatisch ook de perceptie van koud beïnvloedt in die mate dat hoe gladder een materiaal, hoe kouder het gepercipieerd wordt. Als je op basis van een look gaat zoeken, kom je meteen terecht in een vergelijking van materialen binnen eenzelfde look. Zo zie je in één overzicht bijvoorbeeld bij Terrazzo-look, de echte naast de solid surface, naast de vinyl, linoleum, keramisch en HPL staan. Opnieuw is dit educatief bedoeld waarbij je in één oogopslag de verschillen in softcharactersitics kan zien, maar ook de verschillen in ecologische impact. Zo word solid surface met Terrazzo-look gezien als professioneel en een linoleum-variant als niet-luxueus, weinig chic en weinig eersteklas. Keramische Terrazzo wordt dan weer gezien als nostalgisch. Wanneer we naar hun toepassing als vloer gaan kijken is de vinyl het meest duurzame. Wanneer we gaan kijken naar de toepassing als wand komt HPL als het meest duurzame uit de vergelijking naar boven.

Trefwoorden:Duurzaamheid, materiaal gebruik, Retail Design, sensorische aspecten

Disciplines:Ingenieurswetenschappen in de architectuur, Architectuur, Bouwkunde en gebouwentechnologie, Interieurarchitectuur, Architecturaal design, Kunststudies en -wetenschappen