Lymfoedeem en nocturia/ nachtelijke polyurie na pelvische lymfeklier uitruiming bij urogenitale kanker

Lymfoedeem is oedeem dat gevormd wordt door malfunctie van het lymfestelsel al dan niet in combinatie met extra belasting op dit systeem. Sommige patiënten ontwikkelen lymfoedeem na de behandeling voor kanker. In dat geval kunnen we spreken van secundair of verworven lymfoedeem. In 2018 werden in België 11 645 patiënten gediagnosticeerd met urogenitale kanker. Hiertoe behoren prostaat- en blaaskanker. Een van de mogelijke behandelingen is postatectomie of cystectomie in combinatie met transperitoneale pelviene lymfeklieruitruiming. Patiënten die een behandeling voor kanker ondergaan, kunnen mogelijks lymfoedeem ontwikkelen in de onderste ledematen. Namelijk lymfoedeem in de benen of in de schaamstreek. Voor zover wij weten werd de incidentiegraad van lymfoedeem in de onderste ledematen beperkt onderzocht. Ook de voorbeschikkende factoren voor de ontwikkeling van dit oedeem zijn onbekend. Verder bestaat er geen wetenschappelijk bewijs welke (combinatie van) klinische meetmethoden het meest sensitief zijn om vroegtijdig lymfoedeem in de onderste ledematen, na een transperitoneale pelvische lymfeklieruitruiming voor urognitale kanker, te detecteren. Drempelwaarden om subklinisch lymfoedeem in één of beide benen te identificeren ontbreken. Bijkomstig werd de toegevoegde waarde van manuele lymfedrainage (MLD), die toegepast wordt bij patiënten met vroegtijdig lymfoedeem in de onderste ledematen, aan huidverzorging, oefeningen en compressiekousen nooit onderzocht. Een pilootstudie over de haalbaarheid van een klinische studie die het voordeel van MLD bij patiënten met mild lymfoedeem in de onderste ledematen onderzoekt is nodig. Naast lymfoedeem in de onderste ledematen resulteert de behandeling voor kanker ook vaak in urinaire problemen. Vooral urinaire stress incontinentie wordt beschreven in de literatuur ondanks het in de praktijk duidelijk is dat prostatectomie vaak ook geassocieerd wordt met andere urinaire complicaties, zoals nocturia en nachtelijke polyurie. Toch zijn er voor zover wij weten geen onderzoeken die de puntprevalentie van nocturia en nachtelijke polyurie na transperitoneale pelviene lymfeklieruitruiming als behandeling voor urogenitale kanker onderzochten. Verder werd er ook nog geen onderzoek gedaan naar de voorbeschikkende factoren voor het ontwikkelen van nocturia/ nachtelijke polyurie na transperitoneale pelviene lymfeklieruitruiming voor urogenitale kanker.

Daarom willen we een prospectieve observationele studie uitvoeren die de epidemiologie (namelijk de incidentie-/prevalentie graad en de prognostische variabelen), de detectie methodes en de haalbaarheid van een studie over de vroegtijdige behandeling van lymfoedeem in de onderste ledematen na transperitoneale pelviene lymfeklieruitruiming als behandeling voor urogenitale kanker onderzoekt. Hierbij wordt ook de epidemiologie van nocturia en nachtelijke polyurie bestudeerd.

Deelnemers: 150 patiënten die een transperitoneale pelviene lymfeklieruitruiming ondergaan voor urogenitale kanker zullen geïncludeerd worden. Zij worden opgevolgd van voor de operatie (baseline) tot 1 jaar na de operatie. Alle deelnemers worden opgevolgd in UZ Leuven, campus Gasthuisberg. 

Procedure: De mogelijke deelnemer wordt eerst gescreend of deze aan de voorwaarden om deel te nemen voldoet. Na het tekenen van het informed consent formulier wordt de deelnemer opgevolgd in de prospectieve observationele studie. De duur van de prospectieve observationele studie is 2 jaar: tot 1 jaar na start van de studie kunnen er deelnemers geïncludeerd worden. Daarna is er 1 jaar verdere opvolging. Indien de deelnemer in de prospectieve observationele studie mild lymfoedeem ontwikkelt in de onderste ledematen of in de schaamstreek, wordt de deelnemer uitgenodigd om deel te nemen aan de gerandomiseerde pilootstudie. Na ondertekenen van het informed consent formulier wordt de deelnemer ad random toegewezen tot een groep die manuele lymfedrainage en de standaardzorg krijgt (interventiegroep) of een groep die geen manuele lymfedrainage krijgt maar wel de standaardzorg krijgt (controle groep). De duur van de gerandomiseerde pilootstudie is 2,5 jaar: 13 maanden om deelnemers die mild lymfoedeem in de onderste ledematen of in de schaamstreek ontwikkelen te includeren. Daarna is er 1 jaar verdere opvolging.

Evaluatie: Er vindt zowel een klinische evaluatie van het lymfoedeem als een behandeling plaats. Deelnemers worden in de prospectief observationele studie geëvalueerd op 4 tijdstippen: baseline ( voor de operatie) en na 6 weken, 6 en 12 maanden. Voor de gerandomiseerde pilootstudie vindt de evaluatie ook op 4 tijdstippen plaats: baseline en na 3, 6 en 12 maanden na de diagnose van lymfoedeem.

Behandeling: Alle deelnemers krijgen een standaardbehandeling. Deze bestaat uit informatie, huidzorg en oefeningen. De informatie wordt door de kinesitherapeut van de afdeling urologie meegedeeld, tijdens de hospitalisatie van de deelnemer. De huidzorg bestaat uit het dagelijks insmeren van de benen en de voeten en de preventie en het verzorgen van wondjes. De oefeningen worden toegepast door de kinesitherapeut bij de deelnemer in de buurt en de deelnemer zelf. De frequentie van de oefensessies bij de kinesitherapeut worden gradueel afgebouwd. De standaardbehandeling van de gerandomiseerde pilootstudie bestaat uit informatie, huidzorg, oefeningen en compressietherapie in de vorm van een compressiekous of -broek. Enkel de deelnemers die ad random toegewezen zijn tot de interventiegroep van de gerandomiseerde pilootstudie krijgen manuele lymfedrainage. De frequentie van de sessies manuele lymfedrainage worden ook gradueel afgebouwd.