Ketterse Moderniteit: Filosofische Eschatologie en Erotische Kennis

Sinds het verschijnen van Max Webers Protestantse Ethiek en de Geest van het Kapitalisme (1905) en Carl Schmitts Politieke Theologie (1922) is het een gemeenplaats in de cultuurfilosofie geworden om de moderne wereld te duiden met behulp van theologische begrippen. De discipline van de politieke theologie in het bijzonder houdt zich bezig met de studie van de voortleven (secularisatie) van theologische structuren in seculiere politiek. Mijn project stelt zich als doel om het perspectief van de politieke theologie op ten minste twee punten te verbreden. Ten eerste wordt het strikt politieke kader ervan overstegen om de vertakkingen van theologische ideeën te bestuderen in een breder cultureel veld. Het project zal in het bijzonder focussen op de theologische vooronderstellingen van (a) onze hedendaagse angst voor de klimaatcatastrofe of –Apocalyps (b) het moderne begrip van erotische liefde. Ten tweede zal het project in zijn reflectie op de hedendaagse cultuur de invloed van ketterse bewegingen bestuderen eerder dan die van de (Christelijke) orthodoxie. Dit project is kortom geïnteresseerd in de secularisatie van heterodoxie, of, zoals de titel aangeeft, in een ketterse moderniteit. Het vertrekt daarom van denkers zoals Eric Voegelin of Jacob Taubes, die ik reeds uitvoerig bestudeerd heb in voorgaand onderzoek. Beide denkers geloven dat de moderne conditie, ten goede of ten kwade, begrepen kan worden als een specifieke ketterse afwijking van de Christelijke mainstream. In de loop van dit project zal ik de moderne erfenis van twee theologische concepten bestuderen die zich in de marges van de monotheïstische traditie hebben ontwikkeld: (a) het eschatologische concept van het einde der tijden (b) de mystieke liefde (Eros) en het daaraan verbonden ideaal van kennis (Gnosis).

Trefwoorden:Apocalypse, Eros, Gnosis, Susan Taubes, Hans Blumenberg

Disciplines:Filosofie van cultuur