Identiteitsonderhandelingen op het werk bij vrouwen met een migratieachtergrond: De combinatie van interactionele sociolinguïstische en sociaalpsychologische analyses om meer inzicht te krijgen in group affiliation en distancing.

In de laatste decennia is er een groeiende interesse in de studie van identiteit in verschillende onderzoeksdomeinen merkbaar, zoals antropologie, literatuur, geschiedenis, psychologie en taalkunde. Hoewel die verschillende domeinen overlappende onderzoeksinteresses lijken te hebben, is er weinig interactie tussen die disciplines. Dat gebrek aan een interdisciplinaire aanpak lijkt vooral nadelig te zijn voor de domeinen van de interactionele sociolinguïstiek en de sociale psychologie. Deze twee vakgebieden richten zich niet alleen op vergelijkbare onderzoeksthema's, namelijk hoe individuen aansluiting zoeken bij en afstand nemen van sociale groepen, maar ook op vergelijkbare contexten, namelijk het onderzoeken van identiteitsonderhandelingen van minderheidsgroepen op de werkplek. In dit interdisciplinaire doctoraatsproefschrift pak ik dit gebrek aan interactie aan door zowel interactionele sociolinguïstiek als sociale psychologie te betrekken in mijn onderzoek. Meer specifiek onderzoek ik hoe Belgische en Nederlandse vrouwen met een Turkse en Marokkaanse migratieachtergrond in professionele contexten hun identiteiten op de werkvloer construeren en onderhandelen, en hoe ze aansluiting zoeken bij en afstand nemen van sociale groepen op het werk. Het belangrijkste doel van dit proefschrift is dan ook om het onderzoek van beide vakgebieden te integreren om ons begrip te vergroten over de relaties met sociale groepen.

In dit interdisciplinaire doctoraatsonderzoek heb ik twee onderzoeksdesigns gebruikt. Het eerste design integreerde sociaalpsychologische bevindingen als theoretische basis om kwalitatieve taalkundige analyses uit te voeren van opnames van dagelijkse gesprekken op de werkplek, en van semigestructureerde interviews waarin naar de loopbaanverhalen van individuen werd gevraagd. Met dit design was ik in staat om te onderzoeken hoe sociaalpsychologische concepten en theorieën die verband houden met de identiteitsonderhandelingen van vrouwen met een migratieachtergrond op het werk zich manifesteren in werkelijke gesprekken. Dit onderzoeksdesign is gebruikt voor drie casestudies, die worden beschreven in de Hoofdstukken 2, 3 en 4. In het tweede onderzoeksdesign, beschreven in Hoofdstuk 5, zijn deze kwalitatieve sociolinguïstische analyses geïntegreerd in een onderzoeksdesign dat typisch is voor sociale psychologie, namelijk experience-samplingmethodologie. Om precies te zijn heb ik onderzocht of we taalkundige methodologie kunnen integreren in een typisch sociaal psychologisch onderzoek. Dit werd gedaan door zowel psychologische als taalkundige maten te gebruiken om de processen van aansluiting zoeken en afstand nemen te onderzoeken, en hoe die samenhangen met identiteitsmotieven op het werk voor vrouwen met een migratieachtergrond.

Dit proefschrift laat zien dat het nuttig en de moeite waard is om de kloof tussen de onderzoeksdomeinen van psychologie en taalkunde te overbruggen, omdat onze interdisciplinaire benadering toeliet om zowel op theoretisch als methodologisch vlak voor beide domeinen vooruitgang te boeken. Theoretisch voegt dit proefschrift op drie manieren iets toe aan de literatuur. Ten eerste verbreedt ons onderzoek de expertise over sociale categorieën en intersectionaliteit op innovatieve wijze door zich te richten op de groep van vrouwen met een Turkse of Marokkaanse migratieachtergrond en door de fluïditeit, complexiteit en dynamische aard van intersectioneel identiteitswerk te benadrukken. Ten tweede hebben de analyses en resultaten onthuld hoe individuen discursief onderhandelen hoe ze aansluiting zoeken bij en afstand nemen van groepen, wat anderen de basis biedt om de relatie tussen de discursieve en psychologische processen verder te onderzoeken. Tot slot bieden onze bevindingen meer inzicht in de gevolgen van de sociale groepslidmaatschappen van individuen en de gevolgen van aansluiting zoeken bij en afstand nemen van groepen, waarbij we aantoonden dat aansluiting zoeken bij groepen geassocieerd was met positieve gevolgen voor identiteitsmotieven en werkgerelateerde uitkomsten, terwijl afstand nemen van groepen geassocieerd was met negatieve gevolgen. Wat betreft de methodologische bijdragen van dit proefschrift, hebben onze twee innovatieve onderzoeksdesigns ons niet alleen in staat gesteld om nieuwe onderzoeksvragen te genereren en verschillende wegen voor verder onderzoek te formuleren, maar ze hebben ons ook meer inzicht gegeven in hoe we beide perspectieven methodologisch kunnen combineren door de toegevoegde waarde te benadrukken van discoursanalytisch onderzoek voor sociaal psychologen en mixed-methodsbenaderingen.