Project
Human Centric Lighting: Mogelijkheden benutten of passief afwachten? - HBC.2018.0018 (HCL)
Uitvoerders:
- Laboratorium voor Lichttechnologie van KU Leuven Technologiecampus Gent
- Howest - Toegepaste Gezondheidswetenschappen
Aanleiding
Ledverlichting en nieuwe sensoren maken het mogelijk om dynamisch het spectrum (en intensiteit) van het uitgestraalde licht te veranderen. Daarnaast zijn er de laatste jaren talrijke wetenschappelijke bewijzen dat licht weldegelijk een invloed (zowel positief als negatief) kan hebben op het algemeen welzijn en functioneren van mensen. Deze invloeden worden beter en beter begrepen, ook al worden heel wat onwaarheden verkondigd. Voor de (Vlaamse) ondernemingen is het een opportuniteit om hierop in een vroeg stadium in te spelen. Via onderbouwde innovaties kunnen nieuwe producten en diensten ontstaan die een toegevoegde waarde creëren die deze van energiebesparing ver overtreffen. Verlichting heeft invloed op zowel visuele, biologische, emotionele en sociale aspecten van mensen. Organisaties actief in deze thematiek hebben nood aan a) een goed begrip van alle effecten van licht op mens (visuele maar ook van niet-visuele aspecten) en b) demonstratiecases waarbij de positieve invloeden en effecten worden aangetoond om vertrouwen te creëren in de nieuwe technologie. We willen met dit project neutrale informatie verschaffen en aanzetten tot het ontwikkelen van effectieve en duurzame innovaties. Tevens is het de bedoeling om de opleiding rond verlichting aan te passen naar een bredere focus dan visuele prestatie naar een mens-gecentreerde visie met aandacht voor niet-visuele aspecten van licht en verlichting: de vrijlopende slaap/waak-cyclus (circadiaan ritme) wordt gesynchroniseerd via voldoende licht overdag. De masterklok stuurt andere circadiaan processen aan. Een zwakke of verstoorde synchronisatie heeft belangrijke gevolgen voor het welzijn waaronder een slechte slaapkwaliteit en emotionele, cognitieve en somatische gevolgen. Door het licht aan te passen kunnen we hierop inspelen.
Algemeen doel
Via kennisverhoging willen we de doelgroep een solide basis geven om human centric lighting (HCL) met kennis en vertrouwen te kunnen voorschrijven, implementeren en/of valideren in een betere dienstverlening. Met enkele wel onderbouwde praktijkcases willen we een breed draagvlak en vertrouwen creëren in de nieuwe technologie. De ruime doelgroep waarnaar het project zich richt zijn de aanbieders en ontwerpers van verlichtingssystemen enerzijds (hoofdzakelijk kmo’s en niet onderzoek intensieve verdelers) en afnemers van welzijn ondersteunende instanties anderzijds (ondernemingen en social profit organisaties). We willen 60 preventieadviseurs of professionele eindgebruikers effectief bereiken, 70 producenten, installateurs en verdelers van verlichtingstoepassingen, 20 studiebureaus gebouwtechnieken, 30 ziekenhuizen en 75 woon- en verzorgingstehuizen en 10 mutualiteiten. We voorzien dat de helft van de bereikte ondernemingen (i.e. 125 ondernemingen) de resultaten effectief toepast (binnen de 2 jaar).
Concrete doelen
- In samenspraak met de gebruikersgroep (GG) worden 4 voorbeeldcases in de praktijk uitgewerkt, 3 in reële situaties (in situ) en 1 in gecontroleerde labo-omstandigheden om verschillende aspecten van HCL (b.v. slaapkwaliteit, concentratie) te benaderen.
- Er worden eenvoudige ontwerptools ter beschikking gesteld – er zijn richtlijnen voor 3 applicaties.
- Per jaar worden twee studiedagen (activiteiten van permanente vorming) georganiseerd waarbij het de bedoeling om de zeer uitgebreide informatie die internationaal bestaat te vertalen naar de doelgroep. Gewenste bereik: 4 keer 25 deelnemers.
- Afsluitende studiedag met conclusies van de praktijkcases en verspreiding richtlijnen. Gewenste bereik: 150 personen.
- Op laagdrempelig niveau willen we ook input geven over dit thema op 6 informatiesessies van andere organisaties. We willen ook 5 artikels en columns publiceren in tijdschriften voor de doelgroep en werken we mee aan opleidingsprogramma’s (o.a. opleidingen ‘Energiecoördinator’ en ‘Preventieadviseur’) die door derden georganiseerd worden.
- Er is een collegetekst en bijhorend practicum binnen 2 opleidingen van de aanvragers, er is participatie van studenten bij proefopstellingen en er zijn minstens 4 afstudeerwerken.
Verwachte resultaten en impact
Voor de voorschrijvers liggen er kansen om tot een bredere dienstverlening te komen en zich te differentiëren. HCL vereist immers specifieke kennis en specialisatie die verder gaat dan de productkennis van verlichtingstoestellen. Via HCL applicaties wordt geschat dat de omzet binnen 5 jaar met 20% zal stijgen en dat er een groei in tewerkstelling zal komen van voornamelijk hoger opgeleid personeel. Voor de verlichtingsfabrikanten geldt dezelfde redenering op gebied van verlichtingsontwerp maar zijn er nog bijkomende kansen in het ontwikkelen en aanbieden van nieuwe regelstrategieën voor deze applicaties. Ontwikkelingstrajecten (b.v. O&O) zullen nodig zijn maar moeten uiteraard leiden tot een betere, meer gespecialiseerde, dienstverlening en bijhorende betere concurrentiepositie en omzetstijging. Voor de professionele eindgebruikers situeert de economische impact zich vnl. op de winsten die geboekt worden bij werknemers. Betere concentratie en alertheid zorgt voor efficiëntiewinsten en productiviteitsstijgingen (voor kantoren spreekt men van 1%). Daarnaast kan de invloed op het algemeen welzijn op langere termijn (o.a. het slaap-waakpatroon) (in)direct de prevalentie van absenteïsme en presenteïsme binnen organisaties terugschroeven. Patiënten (vooral senioren) in ziekenhuizen of WZC met een beter slaap-waak ritme verbruiken minder slaapmiddelen, hebben een beter gemoed en vereisen minder interventies en dus een potentiele kostenbesparing. Voor verzorgenden leidt dit, zeker ook in ploegensystemen, tot betere werkomstandigheden. Aangezien HCL het aanbieden van dienstverlening is (afhankelijk van toepassing, tijdstippen, omgeving, taak,…) eerder dan het aanbieden van toestellen, leent zich dit typisch voor nieuwe businessmodellen (light as a service). Er is ook nood aan aangepaste bestekken/lastenboeken.
Naast een collegetekst en bijhorend practicum binnen 2 opleidingen van de aanvragers, is er participatie van studenten bij proefopstellingen en zijn er minstens 4 afstudeerwerken. Ook is er doorstroming naar permanente vormingsactiviteiten: a) specialisatiecursus verlichting, b) tweedaagse training HCL, c) sessies verlichting voor opleidingen Preventieadviseur en Arbeidshygiëne. Een doorstroming naar andere reguliere opleiding is mogelijk: Prof. Bach. Industriële Wetenschappen Odisee, Prof. Bach. Verpleegkunde, Prof. Bach. Toegepaste Psychologie, Prof. Bach. Industrieel Product Ontwerp en mogelijks ook de Master Architectuur KU Leuven. Met dit project brengen we gebruikers, beslissers en beïnvloeders uit verschillende sectoren samen. Diverse applicaties vergen maatwerk en samenwerking. Hier liggen opportuniteiten voor de organisaties uit de doelgroep om via samenwerking en/of innovatiesteun hun activiteiten uit te breiden. We mikken op een 3-tal innovatieprojecten bij ondernemingen als vervolgtraject.
Belangrijkste resultaten
1) Een uitgebreide gids '"Human Centric Lighting: Mogelijkheden benutten of bang afwachten?": 40 pagina's. Beschikbaar via www.groenlichtlvaanderen.be/tetrahcl
2) Nieuwe ééndaagse opleiding 'Human Centric Lighting/Integrale verlichting': wordt 2 maal per jaar ingericht. Zie www.groenlchtvlaanderen.be => activiteiten
3) De resultaten van de praktijkcase in de industrie worden momenteel gepubliceerd in een wetenschappellijk tijdschrift. Van zodra gepubliceerd wordt dit hier toegevoegd
4) De resultaten worden geïmplementeerd in de opleiding Industrieel Ingenieur (Technologiecampus Gent), optie Energie, OPO 'Verlichting 1' alsook in de opleidingen permanente vorming Odisee/KU Leuven: 'Preventieadviseur niveau 1' en 'Ergonomie'
5) De resultaten en verworven kennis worden geïmplementeerd in de opleiding Preventieadviseur Niveau 2 van Howest Toegepaste Gezondheidswetenschappen