Foto, stem en cultuur: zoektocht naar een nieuwe vorm van synergie tussen verhalen (in beeld) en beeld(verhalen) van internationale studenten.

Photovoice is een participatieve onderzoeksmethodologie die wordt ingezet in actie-onderzoek. Deelnemers worden als co-onderzoekers gedurende het hele onderzoeksproces betrokken, met als doel hen  te ondersteunen in het uitdrukken van hun ervaringen en verandering teweeg te brengen in hun huidige levensomstandigheden. Het is een breed toegepaste visuele methodologie in het werken met kwetsbare doelgroepen. Onderzoekers die zich bezighouden met photovoice worden geconfronteerd met tal van ethische uitdagingen. Eén van die ethische kwesties heeft betrekking op beschermen van de privacy en vertrouwelijkheid van de onderwerpen op de foto's. Dit is tamelijk complex omdat de verantwoordelijkheden voor veldwerk gedeeltelijk worden doorgeschoven naar de deelnemers die als co-onderzoekers worden behandeld. Het is dus van cruciaal belang om participanten kennis te laten maken met de ethische richtlijnen en ethische gevoeligheden te cultiveren. Het analyseren van de data verworven in photovoice onderzoek is een andere grote uitdaging waarmee onderzoekers worden geconfronteerd. Onderzoekers richten zich meestal op de verhalen van deelnemers in de interpretatiefase van de onderzoekscyclus. In dit proefschrift argumenteren we dat dit wellicht niet volledig recht doet aan de belangrijke rol die foto’s kunnen innemen om betekenis te geven, een proces dat begint met de productie van een foto en doorgaat tijdens de verspreiding van het beeldmateriaal.

Dit proefschrift heeft een tweeledig doel. Inhoudelijk beoogt het een dieper inzicht te krijgen in het acculturatieproces van internationale studenten, een groep die wij als kwetsbaar beschouwen omdat zij het hoofd moeten bieden aan meerdere uitdagingen bij de aanpassing aan een nieuwe cultuur en een nieuw academisch leven. Het meeste onderzoek naar aanpassingservaringen van internationale studenten richt zich op Engelstalige landen. We willen deze kloof dichten door ons te richten op een niet-Engelstalige studieomgeving. Methodologisch streven we met dit proefschrift ernaar om photovoice binnen het ruimere kader van ‘arts-based onderzoek’ te plaatsen en bovendien in een uitgebreider analytisch kader dat ons begrip van het visuele materiaal dat in photovoice wordt gegenereerd, verdiept. In hoofdstuk 1 wordt een theoretisch kader ontwikkeld waarin artistiek geïnspireerd onderzoek wordt ingedeeld in drie families: onderzoek over kunst, kunst als onderzoek en kunst in onderzoek. Artistiek geïnspireerd onderzoek wordt verder onderverdeeld in vijf hoofdvormen: visuele kunst, geluidskunst, literaire kunst, uitvoerende kunst en nieuwe media. We plaatsen visuele methoden, waaronder photovoice, in de brede context van maatschappelijk betrokken onderzoekspraktijken. In hoofdstuk 2 passen we photovoice toe in twee empirische studies om de aanpassingservaringen van Aziatische en Zuid-Amerikaanse internationale studenten in Vlaanderen te verkennen. We concluderen dat voor gewoonten die niet veel individuele inspanningen vereisen om te veranderen, de meeste deelnemende Aziatische studenten de neiging hebben om een integratie- of assimilatie-acculturatiestrategie te hanteren, terwijl ze voor primaire culturele waarden en ideologieën die deel uitmaken van een breder cultureel erfgoed, meer waarschijnlijk een separatie-strategie aannemen. In de tweede case study over Zuid-Amerikaanse studenten hebben we vastgesteld dat het aanpassingsproces van internationale studenten niet automatisch leidt tot aanpassing. Het proces wordt beïnvloed door zowel individuele factoren, zoals de acculturatiestrategieën en coping-mechanismen van studenten, en situationele variabelen zoals sociale integratie en cultureel ongemak. Hoewel de meeste photovoice-studies succes koppelen aan verandering in externe omstandigheden van deelnemers, argumenteren wij dat het concept van verandering rekening moet houden met veranderingen in de interne gewoonte van deelnemers, die wij beschouwen als een noodzakelijke voorwaarde om op beleidsniveau verandering te bewerkstelligen. Hoofdstuk 3 roept op tot een contextgevoelig 'gesitueerd' ethisch perspectief waarbij mensen die op de foto's worden getoond betrokken worden in een ethische dialoog. In hoofdstuk 4 is vragenmatrices ontworpen die dimensies omvat die onderzoekers van photovoices kunnen overwegen om een meer omvattende analyse van de verscheidenheid aan verzamelde data te bereiken. Het omvat drie ‘sites’ - site van productie, site van foto en site van audiencing, en drie modaliteiten - technologische modaliteit, compositorische modaliteit en sociale modaliteit. Van onderzoekers wordt verwacht dat ze een evenwicht vinden tussen de risico's en voordelen van de analytische beslissingen die ze nemen en dat ze meer opletten voor de analytische strategieën die deelnemers kunnen ontkrachten.