Europa als monocultuur? Op weg naar een diversificatiebeleid voor het Europese literaire veld.

Lezers beperken zich niet tot literatuur uit hun eigen cultuur, geschreven in hun eigen taal. Vaak lezen ze boeken die oorspronkelijk in een andere taal zijn geschreven. Dit geldt met name voor zogenaamde kleinere talen' (in een Europees perspectief), zoals het Hongaars of het Nederlands. Tegelijkertijd importeert een 'centrale taal', zoals het Engels, veel minder buitenlandse boeken en worden Engelse lezers minder vaak geconfronteerd met buitenlandse literatuur. De vertaalstromen van literaire boeken zijn inderdaad afhankelijk van machtsverhoudingen tussen talen (die op hun beurt afhankelijk zijn van politieke en economische machtsverhoudingen). Het productieproces van vertaalde literatuur is veel complexer dan dat van literatuur geschreven in een moedertaal: het gaat om meer actoren, het kost meer geld en moeite. In dit project willen we het traject van vertaalde boeken in Europa bekijken en focussen op de actoren en instellingen die betrokken zijn bij het op de Europese markt(en) brengen van vertaalde literatuur: vertalers, redacteurs, literaire agenten, de overheid, organisaties, boekenbeurzen, literaire festivals en prijzen, critici. Hoewel kleine literaturen meer importeren en minder exporteren, slagen ze er wel in een plaats te veroveren op de Europese literaire markt. Binnen het gehele netwerk van betrokken actoren en instellingen willen we vooral aandacht geven aan overheidsgerelateerde financiering, als een van de belangrijkste factoren in de literaire export. We verwachten van deze overheidsinstellingen dat ze optreden als promotoren voor hun eigen literatuur, om van hun eigen literatuur een merk te maken en om de vertaalstromen in hun voordeel te proberen te beïnvloeden. We zullen de Vlaamse en Hongaarse casussen als een voorbeeld nemen om te zien hoe de internationale circulatie van boeken werkt voor kleinere literaturen. We zullen kijken naar hoe ze zich tot elkaar verhouden (van Vlaams tot Hongaars, van Hongaars tot Vlaams) en hoe ze zich verhouden tot de meest dominante taal ter wereld, Engels (van Vlaams naar Engels, van Hongaars tot Engels). We zullen deze casussen gebruiken om een groter project op te zetten dat 1) meer Europese literaturen omvat en 2) focust op meer actoren en instellingen. Ons doel is om 1) vertaalstromen op een wetenschappelijke manier in kaart te brengen en te analyseren en 2) beleidsmakers op cultureel gebied te helpen hun initiatieven te optimaliseren.