EPIBEL: Epidemie en Ongelijkheid in België van de Pest tot COVID-19. Wat leert de geschiedenis over maatschappelijke veerkracht? (EPIBEL)

Er is geen historisch precedent. In de strijd tegen COVID-19 lijken wetenschap en beleid vaak blindelings te moeten werken omdat ze geconfronteerd worden met een crisis van ongekende aard en omvang. EPIBEL stelt dat dit niet noodzakelijk het geval is. COVID-19 is niet de eerste pandemie die de wereld treft, en ondanks de verschillende context zijn die historische epidemieën wel degelijk relevant voor vandaag. EPIBEL focust daarbij op de fundamentele rol van ongelijkheid in de impact en de gevolgen van epidemieën. Niemand is veilig voor COVID-19, maar kwetsbaarheid en veerkracht lijken wel erg ongelijk verdeeld en dit zowel tussen regio's als tussen verschillende groepen in éénzelfde regio, en zowel wat betreft impact op gezondheid als impact op inkomen en welvaart. Aangezien de pandemie zich echter nog aan het ontwikkelen is, is ons inzicht in de pandemische ongelijkheden echter nog beperkt. Bovendien weten we nog niet hoe epidemische ongelijkheden uiteindelijk van invloed zullen zijn op de veerkracht van de samenleving - de manier waarop samenlevingen in staat zijn de schok op te vangen en zich aan te passen om soortgelijke schokken in de toekomst te voorkomen. Net op dit punt kan geschiedenis een cruciale rol vervullen. EPIBEL, een samenwerkingsverband tussen historici, demografen en gezondheidswetenschappers verbonden aan de Universiteiten van Antwerpen, Gent en Louvain-la-Neuve, zet daarom in op de rijke historische data over differentiële kwetsbaarheid en veerkracht na grote epidemieën in het verleden: van 16e eeuwse Pestuitbraken, over Dysenterie en Cholera tot de Spaanse Griep en dit voor het territorium van het huidige België. Deze data worden vervolgens systematisch vergeleken met wat we weten (en niet weten) over COVID-19. EPIBEL wil zo ons inzicht in maatschappelijke kwetsbaarheid en veerkracht aanzienlijk vergroten, en wel op drie interagerende domeinen: gezondheid, economie en sociale voorzieningen. Daartoe onderzoekt EPIBEL eerst de rol van socio-demografische en socio-economische ongelijkheden in COVID-19 mortaliteit. Wie zijn de slachtoffers van COVID-19 in België? Hoe bepaalden, naast leeftijd en geslacht, woonplaats, beroep, opleiding of inkomen het risico om aan COVID-19 te overlijden? Ten tweede onderzoekt EPIBEL of ongelijkheden in COVID-19-sterfte verschilden van vorige epidemieën, zowel wat hun impact op korte termijn als wat de gevolgen op langere termijn betreft. Ten derde wil EPIBEL begrijpen of de ongelijke economische impact van de pandemie onderliggende, structurele, ongelijkheden in inkomen of tewerkstelling weerspiegelt, en hoe de ongelijke gevolgen op het vlak van gezondheid en economie elkaar versterken (of deels opheffen). Ten vierde onderzoekt EPIBEL hoe de omvang en organisatie van sociale voorzieningen en solidariteit de gevolgen van een epidemie voor de minst geprivilegieerde groepen in de samenleving kunnen verzachten, en ten slotte wil EPIBEL bijdragen aan de uitbouw van epidemisch geheugen, dat COVID-19 duurzaam verankert in de lange geschiedenis van epidemieën in België en die kennis ook actief houdt. Een groter bewustzijn van het belang van epidemieën en de ongelijke impact van epidemische ziekten, kan een belangrijke troef zijn om samenleving en beleid beter te wapenen tegen toekomstige epidemieën.

Trefwoorden:SOCIAAL DEMOGRAFISCH, EPIDEMIEËN, ARMOEDE EN ONGELIJKHEID, COVID-19

Disciplines:Mortaliteit en gezondheid, Sociale epidemiologie, Sociaal-economische geschiedenis

Project type:Samenwerkingsproject