De tombe van Djehoetihotep in de Middenrijkselitenecropool van Dayr al-Barsha. Digitale epigrafische documentatie, analyse en interpretatie.

De rotsgraven uit het elitegrafveld van Dayr al-Barshā behoren tot de belangrijkste privémonumenten uit het Egyptische Middenrijk (ca 2050-1750 v.Chr.). Vooral het grafcomplex van Djehoetihotep staat bekend om de hoge kwaliteit van de decoratie en de uitzonderlijke thema’s van een aantal van de scènes die op de muren van het monument prijken. Het grafveld heeft echter sterk geleden onder latere fasen van hergebruik en vandalisme, met instortingen en beschadiging van de decoratie als gevolg. Om een antwoord te bieden aan deze uitdagingen, initieerden ingenieurs en Egyptologen van de KU Leuven in oktober 2017 het interdisciplinaire project Puzzling Tombs. Terwijl de ingenieurs binnen dit project zich toelegden op de documentatie en reconstructie van architecturale resten, ligt de focus van deze thesis op de decoratie in verf en reliëf. Het biedt een digitale epigrafische analyse en contextuele architecturale studie van het grafcomplex van Djehoetihotep.

Bronnen van vroege bezoekers van een monument, vormen een elementair onderdeel van elke goede epigrafische studie. Voor de tombe van Djehoetihotep kunnen we beroep doen op een rijke verzameling aan beschrijvingen, tekeningen en afdrukken van de 17de tot 19de eeuw. Die laten ons toe om een deel van de kapel en de geschiedenis van het monument te reconstrueren. Digitale epigrafie stelt ons dan weer in staat om de iconografische en tekstuele elementen van de bewaarde decoratie en hun onderlinge relaties in detail te analyseren en ontsluiten. Door dat alles bloot te leggen, kunnen we de verschillende Egyptologische thema’s die in de tombe aan bod komen met een grote getrouwheid aan het origineel verkennen. De verschillende elementen van de decoratie onthullen samen een bewust programma van zelfrepresentatie door de grafeigenaar. Verschillende architecturale, iconografische en tekstuele aspecten tonen een krachtige wisselwerking tussen traditie en innovatie. Dit uit zich in het bijzonder in expliciet archaïserende referenties in het graf, die zowel in aantal als graad ver de norm voor de tijd en context overstijgen. Zulk een doordacht plan van (zelf-)representatie werd niet enkel doorgevoerd voor de grafeigenaar, maar ook voor een aantal secundaire personages die we in het monument tegenkomen. Vooral de hoofdkunstenaar gebruikte verschillende visuele strategieën om zijn bijdrage in zijn eigen creatie te benadrukken.

We kunnen een deel van dat creatieve proces reconstrueren door het monument in haar bredere ruimtelijke context te beschouwen. De architectuur van het grafcomplex van Djehoetihotep was direct geënt op de architecturale voorgeschiedenis van de site en de geologische omstandigheden waaruit het werd gehouwen. Dit toont aan dat de makers een gedegen kennis hadden van hun ruimtelijke omgeving en dat ze de vaardigheid bezaten om dit te verwerken in hun bouwplan. Hoewel de tombe geen onafgewerkte gedeeltes bevat die eerdere fases van de bouw en decoratie tonen, kunnen we onder de definitieve verflaag verschillende restanten herkennen die ons informatie verschaffen op welke manier de decoratie in het graf werd aangebracht. Andere sporen in de tombe en de directe omgeving helpen ons dan weer om het complexe en veelzijdige geschiedenis van de tombe te achterhalen: van de origine in het Middenrijk, via steengroeve-activiteit in het Nieuwe Rijk en herbruik door Koptische bewoners tot antiquiteitenroof en vandalisme in recentere tijden.

Naast een gedetailleerd onderzoek op een sleutelbron van iconografie uit het Middenrijk, vormt deze studie een casus die het potentieel van digitale epigrafie als een analytisch werktuig aantoont. Daarnaast illustreert ze het gevaar van het onkritisch omspringen met verouderde publicaties, die Egyptologen maar al te vaak genoodzaakte zijn om te gebruiken.