De sociale doelstelling van sociale ondernemingen : een onderzoek naar typologie en afdwingbaarheid

De opkomst van organisaties die een sociale doelstelling nastreven, is een wereldwijde trend. Bovendien zijn het niet langer enkel de klassieke not-for-profit rechtsvormen zoals vzw’s en stichtingen die dergelijke doelstellingen nastreven. Steeds meer vennootschappen willen het maken van winst koppelen met een maatschappelijk verantwoorde bedrijfsvoering (profit, people en planet).

Een eerste probleem hierbij is het gebrek aan rechtszekerheid voor investeerders en bestuurders van deze ondernemingen. Er zijn immers verschillende conflicten denkbaar: bv. een vennootschap gaat failliet na overmatige uitkeringen aan een ondergeschikt belangeloos doel, een sociale onderneming schrapt haar belangeloos doel na tien jaar,  … Een institutioneel kader voor sociale ondernemingen kan bestuurders en investeerders meer zekerheid geven.

Daarnaast hebben sociale ondernemingen een signaalfunctie. De buitenwereld kan er immers op vertrouwen dat de winst van de onderneming - minstens gedeeltelijk - naar de sociale doelstelling van de onderneming zal gaan. Die signaalfunctie verwatert echter als ze niet wordt beschermd. Die bescherming kan onder meer door middel van transparantieverplichtingen, vervangingsmogelijkheden van bestuurders, vorderingsrechten voor de begunstigden van het belangeloos doel, … Voorafgaand onderzoek heeft echter aangetoond dat het Belgisch recht weinig instrumenten biedt om de sociale doelstelling af te dwingen.   

Dit onderzoek beoogt een typologie op te stellen van de verschillende verschijningsvormen van sociale ondernemingen, om vervolgens aan deze typologie ook adequate afdwingbaarheidsmechanismen te koppelen om de sociale doelstelling van de sociale onderneming te beschermen.