De herverkavelde stad. Kartografie van het naleven van stadskloosters in de Belgische steden Brussel, Antwerpen en Brugge (1773/1796-1860)

Hoewel de opheffing van de kloosters beschouwd wordt als een van de belangrijkste krachten in de 19e-eeuwse stedelijke transformatie, ontbreekt tot op heden een synthetiserende studie. Het doctoraatsonderzoek ‘De herverkavelde stad. Kartografie van het ‘naleven’ van de stadskloosters in de Belgische steden Brussel, Antwerpen en Brugge (1773/1796-1860)’ voorziet in deze leemte. Met behulp van een historisch geografisch informatiesysteem wordt de transformatie van de kloosters op een comparatieve wijze in tijd en ruimte onderzocht. De studie resulteerde in twee delen: het corpus en een uitgebreide catalogus waar voor 91 kloosters de transformatie op grote schaal is gereconstrueerd.

De impact van de opheffing van de kloosters voor de stadslandschappen wordt in vier hoofdstukken beschreven en verklaard. (1) In het eerste hoofdstuk wordt de vervaardiging van het historsich geografisch informatiesysteem (GIS) uiteengezet. Kadastrale kaarten dienen als basis voor een grootschalige comparatieve analyse door de tijd. De reconstructie van de kloosterplattegronden is gebaseerd op historische (klooster)plattegronden en een retrogressieve analyse met behulp van het kadaster. (2) Het tweede hoofdstuk presenteert, als eerste resultaat van de kartering, de materiële aanwezigheid van de kloosters in Brussel, Antwerpen en Brugge op het moment voor de opheffing. Dit hoofdstuk vormt de opmaat naar de analyse van het ‘naleven’ in de volgende hoofdstukken. (3) In het derde hoofdstuk worden negen vaak voorkomende ontwikkelingspaden, ‘scenario’s’, geïdentificeerd. Het grootste deel van het hoofdstuk is gewijd aan vier casestudy’s die de scenario’s illustreren. (4) Het vierde hoofdstuk, tot slot, bevat de synthese waarin het ‘naleven’ van de kloosters in de drie steden worden verklaard aan de hand van de inelkaargrijpende aspecten van actoren, tijd en ruimte (‘mechanismen’).