Waar Hemel en Aarde elkaar ontmoeten: Ontrafelen van Genade Ervaringen

Tine Schellekens (2023).
Waar Hemel en Aarde elkaar ontmoeten: Ontrafelen van Genade Ervaringen.

Promotor: Prof. Dr. Jessie Dezutter

Co-promotor: Prof. Dr. Annemie Dillen
________________________________

Dit doctoraat wil meer inzicht krijgen in de lekenconceptualisatie van genade, de doorleefde ervaring van genade verder verkennen en een vragenlijst over genade ontwikkelen vanuit de bottum-up input van participanten. Al deze doelen worden nagestreefd met bijzondere aandacht voor de betekenis van genade in een geseculariseerde samenleving zoals België.

Hoofdstuk 1 geeft een algemene schets van genade binnen enkele theologische en psychologische kaders die van belang zijn voor de onderzoeksvragen van dit doctoraat.

Hoofdstuk 2 focust op de lekenconceptualisatie van genade. Een kwantitatieve en kwalitatieve inhoudsanalyse werd uitgevoerd op 456 beschrijvingen van genade (64% vrouwen, gemiddelde leeftijd van 50j). Vijf grote thema’s en categorieën kwamen daarbij naar boven: (1) deugdzame kwaliteiten: genade wordt herkend in een veelheid van goede kwaliteiten met vergeving als het ultieme voorbeeld; (2) buitengewoon geschenk: genade als iets dat je onverdiend ontvangt,; (3) transcendente en immanente omgeving: genade wordt ervaren in relatie tot het goddelijke, het menselijke en het dagdagelijkse; (4) diepgaande ervaring: het geven en ontvangen van genade gaat gepaard met een uitgesproken persoonlijke betrokkenheid en leidt tot nieuwe kansen en vrijheid en; (5) diepgaande gevoelens: de genade ervaringen gaan gepaard met positieve gevoelens en gemoedstoestanden die vaak voorafgegaan worden door negatieve gevoelens en gemoedstoestanden. Alle categorieën kwamen voor bij mensen van verschillende leeftijd, gender en levensvisie, wat duidt op de robuustheid van deze categorieën in de lekendefinitie van genade. De frequentie van de categorieën was wel significant verschillend tussen de groepen.

Hoofdstuk 3 gaat dieper in op de geleefde ervaring van genade. Persoonlijke verhalen (n=456, 36% mannen, gemiddelde leeftijd van 50j) werden geanalyseerd volgens een thematische analyse. In een volgende stap werd een thematisch netwerk ontwikkeld dat de ervaring van genade voorstelt doorheen de tijd met (a) antecedenten, genade kan overal en altijd gebeuren en vaak gaan er moeilijkheden aan vooraf; (b) de kernervaring gaat over het ontvangen van een onverdiend gratis geschenk in antwoord op falen of gebrokenheid of als een ontmoeting met goedheid en schoonheid, de bron kan menselijk of goddelijk zijn en tenslotte (c) de gevolgen gaan over een transformatie op het intrapersoonlijke, interpersoonlijke en situationele vlak. Speciale aandacht wordt gegeven aan het belang van persoonlijke attributie en toekennen van betekenis aan de ervaringen van genade.

Hoofdstuk 4 behandelt de psychometrische evaluatie van onze Genade Ervaringen Schaal (GES) bestaande uit vier subschalen: Attributie van Genade, Genade Geven, Genade Ontvangen, Goddelijke Genade. Een test-hertest onderzoek (n=285, 30% mannelijk, gemiddelde leeftijd 41j) bevestigde de betrouwbaarheid en validiteit van de GES. Confirmatorische factoranalyse bevestigde de onderliggende structuur van de vier subschalen. Analyses met betrekking tot betrouwbaarheid en interne samenhang toonden goede scores. Convergente en voorspellende validiteit werden ook bevestigd.

Hoofdstuk 5 gaat dieper in op de geleefde ervaring van genade. Met dit doel werd een diepte-interview over de antecedenten en gevolgen van genade ontwikkeld. De interviews (n=7, leeftijden tussen 50-81j, 3 mannen) werden geanalyseerd aan de hand van Kwalitatief Consensus Onderzoek. Openheid in zijn en in doen bleken helpend om genade te herkennen en te ontvangen. Als gevolg ervoeren de participanten een groei in contact met zichzelf, de anderen en het leven op zich. Na cross-analyse kwam een derde cluster met circulaire dynamieken op de voorgrond. Deze deugden (bv. openheid, hoop en vertrouwen) kwamen voor als antecedent en als consequent en leken te functioneren als katalysators in het geven en ontvangen van genade. Verder, speculeerde ik dat deze processen gelinkt zijn aan persoonlijke groeiprocessen op vlak van betekenisgeving en deugden- en karakterontwikkeling.

Hoofdstuk 6 presenteert de geïntegreerde bevindingen op basis van een thematische synthese van dit doctoraat. Er wordt aandacht gegeven aan het eigene van genade als een buitengewoon geschenk binnen de realiteit van relationele interdependentie en aan het proces van genade gekenmerkt door een transformatieve kracht en als interessante partner in betekenisgevings- en existentiële processen in het leven. Ten slotte wordt er nog stilgestaan bij beperkingen en toepassingsmogelijkheden van dit onderzoek en mogelijkheden voor vervolgonderzoek.