Verhogen van de sociaal-ruimtelijke veerkracht door tijdelijke toeëigening van stedelijke pauzelandschappen voor huisvesting: een Participatief Actieonderzoek verbonden aan het Solidair Mobiel Wonen-project in Brussel

Dit doctoraatsonderzoek is ingebed in het Solidair Mobiel Wonen (SMW) project, een Living Lab gericht op het ontwikkelen, testen en verfijnen van een model en prototype voor de co-creatie van solidair wonen in mobiele woningen op on(der)gebruikte terreinen in het Brussels-Hoofdstedelijk Gewest. Dit onderzoek ambieert echter verder en dieper te gaan dan de praktische resultaten en theoretische overpeinzingen van het SMW-project. 

Het doel van deze studie was om te verkennen hoe de co-creatie van tijdelijk wonen in stedelijke pauzelandschappen, voor en met daklozen en maatschappelijke verenigingen, kan bijdragen aan sociaal-ruimtelijke veerkracht. En te reflecteren over de gevolgen hiervan voor de domeinen van de architectuur en de stedenbouw. Daarom werden in dit doctoraat participatief actieonderzoek in het SMW Living Lab verweven met theoretisch en case study onderzoek en kritische reflectie op de methoden, ervaringen en bevindingen uit het SMW-project.

De belangrijkste bijdragen van dit onderzoek zijn dat het laat zien dat:

- veerkracht zowel een meerlagig als een niet-lineair concept is,
- tijdelijk project in stedelijke pauzelandschappen, door een verscheidenheid aan actoren, waaronder ook kwetsbare burgers, een voorafspiegeling kunnen zijn van de 'stad zoals ze kan zijn' en onze visie op de toekomst kunnen veranderen,
- het SMW Model (op een preliminaire manier) in de praktijk laat zien wat een Quadruple Helix-benadering van het huisvestingssysteem zou kunnen betekenen,
- in deze context architecten ontwerpers worden van 'infrastructuren' in plaats van eindproducten,
- de Community-engaged Architectural Design Learning benadering, ontwikkeld in dit doctoraat, kan transformeren hoe architectuur wordt onderwezen en aangeleerd in en door geëngageerde praktijken,
- de methodologische aanpak die in het kader van dit doctoraat werd uitgewerkt, anderen die zich met soortgelijke projecten bezighouden, kan inspireren en informeren.

Enerzijds resulteerde dit doctoraat in het formuleren van concrete beleidsaanbevelingen voor de operationalisering van ‘transitioneel’ gebruik van pauzelandschappen voor huisvesting. Anderzijds culmineerde het ook in de formulering van de futuring ‘Stack’, een toekomstperspectief voor het vergroten van sociaal-ruimtelijke veerkracht door solidaire toe-eigening van stedelijke wachtruimtes en Networked Critical Spatial Practices.

In dit doctoraat wordt het tijdelijk gebruik van pauzelandschappen voor huisvesting naar voor geschoven als een kleine stap om - op korte termijn - snel meer betaalbare woningen te realiseren voor de meest kwetsbaren en - op lange termijn - een transformatie in gang te zetten van het Brusselse huisvestingssysteem, naar de integratie van meer solidaire en inclusieve werkwijzen, en van de stedenbouw van het Brussels-Hoofdstedelijk Gewest, naar een meer 'transitie-gerichte' benadering van de stad.