Inspirerende ideeën. Een transcontextuele analyse van politiek denken in Bourgondisch Vlaanderen (1400-1520).

Dit doctoraatsonderzoek onderzoekt hoe politieke ideeën sociale groepen inspireerden tijdens onderhandelingen over goed bestuur in vijftiende-eeuws Bourgondisch Vlaanderen. Hiermee bied ik een antwoord op de overspecialisatie in de historiografie. De laatste jaren namen de wetenschappelijke perspectieven op laatmiddeleeuwse politieke ideeën stelselmatig toe. Dit heeft geleid tot een rijk en dynamisch maar ook gefragmenteerd debat. Anders dan eerder onderzoek argumenteer ik dat historici politiek denken het best begrijpen als een onophoudelijk gesprek tussen sociale groepen. Door op deze manier naar ideeën te kijken werpt dit doctoraatsonderzoek nieuw licht op de vele verbanden tussen de contexten, gemeenschappen, brontypen en gesprekspartners van laatmiddeleeuws politiek denken. Achtereenvolgens bestudeer ik ideeën over politieke gemeenschappen, de wederzijdse verplichtingen van bestuurders en onderdanen, het algemeen belang, macht, rechtvaardigheid en aansprakelijkheid. Ik doe dit aan de hand van uiteenlopende bronnen die werden neergeschreven rond het Bourgondische hof, in rechtszalen en stad- of ambachtshuizen.

Het proefschrift trekt vier belangrijke conclusies. Ten eerste argumenteer ik dat de Bourgondische hertogen, juristen, rijke burgers en ambachten wel degelijk een denkkader over goed bestuur deelden. Dit denkkader werd in de hele vijftiende eeuw algemeen erkend en creëerde zo verwachtingen die specifieke omstandigheden, brontypen, en gesprekspartners overstegen. Sociale groepen hadden echter ook de mogelijkheid om ideeën te verwoorden, te herinterpreteren en te verwezenlijken. Politieke ideeën beïnvloedden inderdaad hoe groepen doorheen de tijd en in verschillende contexten over goed bestuur dachten maar wonnen tegelijk ook aan betekenis door het gebruik ervan door diverse groepen in een specifieke context. Ten tweede illustreert het proefschrift hoe verschillende standpunten en gelijkaardige ideeën konden samengaan – en gingen – in vijftiende-eeuws Bourgondisch Vlaanderen. Deze bevinding is sterk verbonden met het derde centrale argument van dit doctoraat: het feit dat hertogen of ambachtsmannen ideeën op een verschillende, soms zelfs tegenovergestelde manier interpreteerden was één van de grootste troeven van politiek denken als een inspirerende kracht tijdens onderhandelingen over goed bestuur. Een veelheid aan betekenissen stond niet gelijk aan betekenisloosheid. Ten vierde stel ik dat politiek denken bestond uit een voortdurende discussie die in de vijftiende eeuw niet tot een consensus leidde. Het vijftiende-eeuwse debat over politieke macht loopt als een rode draad door dit proefschrift. Hoewel de Bourgondische hertogen, juristen, stedelijke elites en ambachtsgilden gelijkaardige verwachtingen hadden over goed bestuur, debatteerden zij voortdurend over de politieke bevoegdheden van verscheidene sociale groepen. In nieuwe contexten konden hun argumenten andere, maar niet noodzakelijk nieuwe vormen aannemen. Het gedeelde denkkader over goed bestuur bleef weliswaar de hele vijftiende eeuw van kracht, maar de mogelijkheid van sociale groepen om ideeën te interpreteren, hun voortdurende onderhandelingen en de dynamische laatmiddeleeuwse machtsverhoudingen zorgden ervoor dat ideeën nooit in steen werden gebeiteld. Dit proefschrift laat zien dat politieke ideeën niet alleen denkbeeldig of discursief waren in Bourgondisch Vlaanderen, maar in de politieke praktijk werkelijkheid werden. Het waren kortom ‘inspirerende ideeën’.