Basisinkomen in België: een basisinkomen in het digitale tijdperk

Een basisinkomen (BI) wijkt radicaal af van traditionele openbare voorzieningen, omdat het de link tussen bijdrage en uitkering enerzijds en tussen behoefte en uitkering anderzijds verbreekt. Hoewel een BI vaak wordt gepresenteerd als een eenvoudig idee, eindigt het bespreken van concrete beleidsvoorstellen al snel in een Toren van Babel-achtig argument. In veel van deze debatten blijkt dat voorstanders, en respectievelijk tegenstanders, vaak verschillende soorten BI-schema's in gedachten hebben bij het bepleiten of bekritiseren van het idee. Het is echter vrij duidelijk dat de feitelijke resultaten van een BI in hoge mate afhankelijk zullen zijn van het concrete beleidsontwerp in termen van aanspraak, toelatingscriteria, uitkeringsniveaus, financiering en uitvoeringsmodaliteiten. Deze aspecten zullen van grote invloed zijn op de mate waarin een BI betaald werk of welk werk dan ook zal aan- of ontmoedigen, de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen in werk en zorg vergroot of verkleint en een einde maakt aan de talloze problemen in verband met inkomensafhankelijke sociale uitkeringen. Helaas ontbreekt het ons bij veel van deze uitkomsten aan empirisch onderzoek. Dat is de belangrijkste focus van het BAsic income in BELgium (BABEL) project. Het BABEL-project streeft ernaar de kloof tussen droom en daad te dichten wat het basisinkomen betreft. Het project heeft verschillende doelstellingen. Ten eerste wil het de daadwerkelijke arbeidsaanbodeffecten van BI onderzoeken. Daartoe wordt een quasi-experimentele benadering toegepast, waarbij we administratieve gegevens gebruiken om de effecten op het arbeidsaanbod van BI te schatten op basis van wat het dichtst in de buurt komt van een reële basisinkomensituatie: de Belgische Win-for-Life loterij. Ten tweede wordt, om de potentiële effecten van BI en zijn verschillende varianten in te schatten, een uitgebreide microsimulatieoefening uitgevoerd om de eerste-orde inkomensverdelings- en budgettaire effecten van een reeks BI-voorstellen en hun effect op arbeidsprikkels in België te schatten. Ten derde zal het project, door het uitvoeren van vignette-experimenten, een dieper inzicht krijgen in de publieke steun voor de implementatie van een reeks basisinkomensvoorstellingen in België, en of en in hoeverre de publieke steun voor verschillende basisinkomensvoorstellingen afhankelijk is van hun resultaten, financiering en implementatiedetails. Ten vierde zal het BABEL-project de nodige aandacht besteden aan de uitvoering ter plaatse en de technische en administratieve haalbaarheid van een selectie van voorstellen voor basisinkomensbeleid, en zal er nagegaan worden in hoeverre politieke partijen en sociale partners als poortwachters in de Belgische verzorgingsstaat bereid zijn de uitvoering van deze regelingen te steunen. Ten slotte zal het project een blauwdruk presenteren van trajecten voor basisinkomensvoorstellen die (1) waarschijnlijk voldoende steun zullen krijgen van het grote publiek en de sociale partners; (2) leiden tot betere resultaten op het gebied van sociale bescherming en arbeidsprikkels; en (3) een haalbare hervorming van de welvaart in België kunnen inspireren.