Algoritmisch Gedreven Rechtspraak: Onderzoek naar de Rechterlijke Motivatieplicht in een Tijdperk van Automatisatie

Het gebruik van artificiële intelligence technologieën (AI), zoals Machine Learning en Natural Language Processing, bij de analyse van rechtspraak is reeds geruime tijd in opmars. Dit wordt bevestigd door de toenemende belangstelling van verschillende instanties, zoals CEPEJ, in dit onderwerp en de creatie van de AI Act. Het is duidelijk dat de introductie van AI in het kader van rechtspraak gepaard moet gaan met passende waarborgen om schendingen van onder meer het eerlijk proces (due process) en de motiveringsplicht te voorkomen. Zo classificeert Annex III van de AI Act AI systemen bedoeld om de rechtelijke macht bij te staan bij het onderzoeken en interpreteren van feiten en het recht als een hoog-risico AI systeem, die vervolgens aan strikte vereisten moeten voldoen van gegevensbeheer, transparantie, menselijk toezicht enzovoort. Daarnaast voorzien de recente publicaties van CEPEJ in handleidingen, richtsnoeren en actieplannen om het gebruik van AI in rechtspraak in goede banen te leiden. Het onderzoek situeert zich in de bredere context rond de vraag hoe en in welke mate automatische besluitvorming rechters kan bijstaan. Het onderzoek beoogt in eerste plaats na te gaan welke vereisten er worden gesteld onder het eerlijke proces en de motiveringsplicht en hoe deze kunnen worden afgestemd met de technische normen die AI systemen gebruiken. In welke mate is er een match dan wel een conflict tussen de data sets en de juridische vereisten? Het onderwerp behandelt de vraag hoe data gestuurde methoden ter ondersteuning van de rechterlijke macht kunnen worden verzoend met de juridische vereisten. Daarnaast moeten zowel het potentieel als de limieten van AI systemen in kaart worden gebracht, mede op basis van interdisciplinair onderzoek in samenwerking met ingenieurs en computerwetenschappers. Uiteraard wordt er rekening gehouden met empirisch onderzoek omtrent rechtspraakanalyses.