Uitleg van de openbare aanbesteding van bredere resultaten

Overheden proberen overheidsopdrachten te gebruiken als een beleidsinstrument om klimaatneutraliteit, sociale gelijkheid, economische innovatie of nationale veiligheid te bereiken. Dit fenomeen kent verschillende namen: bredere uitkomsten (Grandia & Meehan, 2017), secundaire beleidsdoelstellingen (Lerusse & Van De Walle, 2021b), of sociaal-economische doelstellingen (Zweedse mededingingsautoriteit, 2012).

Een manier om dergelijke bredere resultaten te bereiken, is door beleidscriteria op te nemen in aanbestedingsdocumenten. Beleidscriteria stellen een contract in staat om verder te gaan dan de kwaliteiten van het contractobject en de prijs ervan. Dit is waar academici en beleidsmakers naar hunkeren wanneer ze overheidsopdrachten als een beleidsinstrument beschouwen.

Beleidscriteria worden opgeschreven in aanbestedingsstukken, die als protocontracten kunnen worden beschouwd. Aanbestedingsdocumenten worden gepubliceerd en aan de inschrijvers bekendgemaakt voordat de opdracht wordt gegund. Beleidscriteria helpen inschrijvers zichzelf te selecteren via vereisten of contractuitvoeringsspecificaties, en contractanten selecteren onder inschrijvers via gunningscriteria. Contracten en proto-contracten zijn gebaseerd op ideeën over hoe samen te werken, transacties uit te voeren, overeenstemming te bereiken. Laten we het over 'contractontwerpen' hebben (Brunjes, 2021). Wanneer een contractant beleidscriteria opneemt in aanbestedingsdocumenten, gebruikt hij dat specifieke contractontwerp.

Er zijn ongetwijfeld minder contractontwerpen dan ideeën over diensten, goederen en werken. We kunnen ons een miljoen manieren voorstellen waarop een openbaar bestuur betere diensten zou kunnen leveren. Maar we kunnen ons slechts een handvol manieren voorstellen waarop overheden en bedrijven kunnen overeenkomen om concreet 'samen te werken', bijvoorbeeld hoe ze bredere resultaten voor een bepaald contractobject kunnen bereiken. Deze beperking stelt onderzoekers in staat om te theoretiseren over en empirisch de opname van contractontwerpen, zoals beleidscriteria, te bestuderen.

Wat is de oorzaak van de opname van beleidscriteria? Dat is de onderzoeksvraag die dit proefschrift probeert te beantwoorden. Wanneer een contractant een beleidscriterium gebruikt in zijn aanbestedingsdocumenten, betekent dit dat hij een overeenkomst wijzigt met een aannemer die het goed, de dienst of het werk zal leveren. De contractant zegt tegen de inschrijvers: dit is de overeenkomst die ik zoek. De hoofdvraag van dit proefschrift is een variatie op de meer algemene vraag binnen dit vakgebied: Waarom selecteren contractees bepaalde contractontwerpen (Brunjes, 2021)?

Ten eerste nemen we de cognitieve processen op microniveau van personen die betrokken zijn bij overheidsopdrachten onder de loep. Welke factoren zijn oorzakelijk van invloed op het voornemen om beleidscriteria te hanteren? Uit onze scoping review (hoofdstuk 2) bleek dat het grootste deel van de opname onverklaard blijft wanneer rekening wordt gehouden met factoren op macroniveau.

Vervolgens gaan we naar het macroniveau om een overzicht te krijgen van de beleidscriteria die vandaag worden gebruikt bij overheidsopdrachten. Welke beleidscriteria worden eigenlijk gebruikt in aanbestedingsstukken? Onze scoping review (hoofdstuk 2) toonde aan dat de meeste bestudeerde beleidscriteria in vier categorieën kunnen worden ingedeeld: milieu, sociaal, industrieel en veiligheid. Maar de feitelijke verspreiding werd nooit gecontroleerd op een populatie documenten.

Ten slotte herijken we de fundamentele onderzoeksvraag naar het mesoniveau van analyse en vragen we ons af: Wat veroorzaakt de opname van beleidscriteria door een contractee? Onze scoping review (hoofdstuk 2) vond verschillende meso-level factoren die een rol kunnen spelen, zoals politieke druk of verschillende organisatorische capaciteiten.