Milieugeschiedenis van de toppen van de zuidelijke Vogezen (13e - 18e eeuw).

Jean-Baptiste Ortlieb onderzoekt de ecologische of milieugeschiedenis van de toppen van de "Hoge Vogezen" ("Hautes Vosges", Grand Est, France), tussen het einde van de middeleeuwen (13e eeuw) en de revolutionaire periode (einde van de 18e eeuw). Gebruik makend van innovatieve en transdisciplinaire benaderingen die recent ontwikkeld werden binnen de landschaps- en ecologische geschiedenis, wordt de ontwikkeling van deze fragiele landschappen doorheen de eeuwen gereconstrueerd, en verklaard vanuit zowel maatschappelijke als ecologische factoren. Daarbij worden de hoogtesites – de bergweiden of chaumes – voor het eerst centraal gezet, en niet louter gezien als 'periferie' van het economisch leven in de valleien. In de veranderende menselijke exploitatie, maar ook de perceptie en controle van bergomgevingen, vinden we cruciale verklikkers voor de ontwikkeling van de 'moderne' natuurvisie – van commodificatie van grondstoffen tot appreciatie voor 'wilde', 'ongerepte' natuur. Het onderzoek focust concreet op de 'chaumes' of bergweides van een aantal Vogezentoppen, gelegen aan beide zijden van de hoofdkam die de twee historische regio's Elzas en Lotharingen scheidt. Het onderzoek ontrafelt de complexe en geleidelijk veranderende relaties tussen mensen en hun omgeving in een bergmilieu, op basis van een origineel bronnencorpus dat zowel archivalische en cartografische bronnen, als archeologische en geomorfologische data omvat. Voor dit luik van het onderzoek, wordt het cruciale concept van 'sociaal agrosysteem' – zoals in Vlaanderen ontwikkeld door Erik Thoen en Tim Soens - verder uitgewerkt en voor het eerst toegepast op (midden-)gebergte. Getracht wordt de evolutie van ecologie en gebruik van de chaumes te verklaren vanuit veranderingen in het sociaal agro-systeem. Meer dan in het oorspronkelijke model het geval is, wordt daarbij ook de dynamiek van de niet menselijke actoren/factoren in rekening gebracht – van klimaat tot vegetatie. Doorheen de onderzoeksperiodes en ook tussen de verschillende toppen, observeren we heel uiteenlopende configuraties van menselijke actoren en niet-menselijke variabelen. De mate waarin de chaumes als common gebruikt worden, dan wel in private concessies worden gegeven, maar ook de economische, politieke en culturele waardering van de hoogtes evolueren aanzienlijk. Concreet moet dit leiden tot een hoofdstuk van het proefschrift, dat meteen ook als wetenschappelijk artikel wordt opgevat. Het onderzoeksverblijf aan de UAntwerpen zal ook toelaten de ruimtelijke analyse verder te verfijnen, dankzij de expertise van het GIStorical Antwerp team.

Trefwoorden:MILIEUGESCHIEDENIS, LANDSCHAPSGESCHIEDENIS

Disciplines:Landschaps- en ecologische geschiedenis

Project type:Samenwerkingsproject