Gezondheid en milieu in Congo's artisanale mijnen: een participatief actie-onderzoek

Artisanale en kleinschalige goudwinning (ASGM) is goed voor ongeveer een vijfde van de wereldwijde mijnproductie en voorziet in het levensonderhoud van tientallen miljoenen mensen. Tegelijkertijd wordt het geassocieerd met een reeks schadelijke milieu- en gezondheidseffecten. Zo wordt ASGM in verband gebracht met ontbossing, kwikvervuiling, ademhalingsziekten en mijnongevallen zoals tunnelinstortingen, verstikking, verdrinking en landverschuivingen. Sinds een jaar of zes ben ik codirecteur van CEGEMI, het Expertisecentrum voor Mijnbeheer aan de Katholieke Universiteit van Bukavu in de provincie Zuid-Kivu van de DRC. Eerder onderzoek door leden van CEGEMI heeft een aantal van de bovengenoemde gezondheids- en milieueffecten gedocumenteerd. Ondanks deze risico's blijven honderdduizenden mensen in de mijnen werken en wonen, omdat zij er (in)direct van afhankelijk zijn voor hun levensonderhoud. Desondanks zullen zij op lange termijn waarschijnlijk te lijden hebben onder de gevolgen van ontbossing, water- en stofverontreiniging en bodemaantasting. Wat echter weinig wordt begrepen, is of het voortduren van dergelijke schadelijke praktijken vooral een kwestie is van beperkte informatie, van beperkte middelen (financieel, materieel), van prioritering (afweging tussen economisch gewin op korte termijn en gewin op lange termijn), van structureel ongelijke machtsverhoudingen, van slecht bestuur of verkeerd overheidsbeleid, of aan iets anders te wijten is. Zolang dit onvoldoende wordt begrepen, bestaat het risico dat alle voorgestelde oplossingen niet aan de context worden aangepast, of niet door de lokale bevolking worden aanvaard (zoals het geval was bij de recente uitbraak van ebola). Hierop voortbouwend en samen met een CEGEMI-team wil ik nagaan hoe artisanale mijnwerkers en lokale gemeenschappen, maar ook andere actoren binnen de goudproductie- en handel en (niet-)gouvernementele organisaties actief betrokken kunnen worden bij sensibilisering en adoptie van betere mijnbouwpraktijken. Daartoe zullen we een participatief actieonderzoek opzetten in één geselecteerde mijn, en proberen van deze ervaring te leren om in de toekomst gelijkaardige projecten op te zetten in andere mijnen.

Trefwoorden:ARBEID, MILIEU EN GEZONDHEID, PREVENTIE, GEZONDHEIDSOPVOEDING

Disciplines:Milieugezondheidszorg en veiligheid, Arbeidsgezondheid en -veiligheid, Ecologische antropologie, Medische antropologie, Sociale en culturele antropologie