Hertraining van speurhonden voor opsporen van COVID-19 humane patiënten

In de eerste uitbraak van COVID-19 in Europa begin 2020 werden onder leiding van Prof. Dr. Dominique Grandjean, Faculteit diergeneeskunde Maison Alfort en kolonel bij de brandweer, Parijs, een aantal honden ingezet om de mogelijkheid van het opsporen van COVID + mensen te onderzoeken. Hiertoe werden zweetstalen van patiënten genomen uit de oksels en lies, waarbij gaasjes gedurende 30 minuten werden aangebracht. Vermits in het zweet geen virus wordt uitgescheiden, werd deze methode als veilig beschouwd voor de honden én de personen die de stalen moeten manipuleren. De resultaten werden gepubliceerd in december 2020. Ondertussen werden in verschillende landen eveneens kleine proefopstellingen uitgewerkt. Gemiddeld werden resultaten genoteerd van 90% accuraatheid, 100% sensitiviteit en 83 - 100% succes gehalte. Globaal zijn tot heden een vijftal publicaties beschikbaar. In Finland, UAE, Chili en Libanon worden reeds honden operationeel ingezet aan de grens of in luchthavens. Hierbij werden zweetstalen van de reizigers aan de honden gepresenteerd.

In het huidige project werd nagegaan of speurhonden van officiële instanties in België omgeschoold kunnen worden om het onderscheid tussen COVID 19 - en + patiënten te kunnen maken.

Hiervoor werd vooraf een stuurgroep opgericht bestaande uit:

• F. Gasthuys, Faculteit Diergeneeskunde, UGent
• H. Guyot, Faculteit Diergeneeskunde, ULiège
• Chris Callewaert, Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, UGent
• Miguel Stevens, past president International Working Dog Breeding Association.
• Eerste hoofdcommissaris Rony Vandaele, directeur hondensteun Federale Politie

Vervolgens hebben alle publieke instanties die met honden werken (Defensie, Brandweer, Federale politie, Civiele bescherming) in mei 2020 op initiatief van de stuurgroep voor het eerst samengezeten, waarbij beslist werd om alle krachten te verenigen om dergelijke testen te valideren. Er werd een protocol opgemaakt inclusief een budget waarbij beslist werd om alle trainingen te laten doorgaan in het Centrum HONDENSTEUN van de Federale Politie te Neerhespen. Er werd tevens beslist om in 2 fasen te werken:

• een 1° fase waarin de methode en protocol uitgebreid gevalideerd diende te worden. Voor deze fase werd een budget opgesteld van € 60.000 voor aankoop van het nodige materiaal en het uitvoeren van de nodige analyses.
• een 2° fase waarin het vereiste aantal honden diende opgeleid te worden om vervolgens operationeel te worden ingezet.

De goedkeuring van de Federale Overheid om dit project te starten werd bekomen half november 2020 waarbij een ontwerp KB diende opgemaakt te worden vanuit het Ministerie van Volksgezondheid voor het toekennen van het vereiste budget. De UGent opende op vraag in afwachting van de publicatie van dit KB een kredietlijn teneinde het project te kunnen opstarten.  Het ontwerp KB werd gepubliceerd eind januari.

Er werden positieve zweetstalen bekomen door de samenwerking met een 20-tal ziekenhuizen, RVT’s en WZC; via de serviceclub KIWANIS waar zweetstalen verzameld werden van 550 vrijwilligers, elk bevestigd met een PCR test. Bij alle stalen zat een medische vragenlijst en alle stalen worden bewaard en vervoerd in een diepvries.

Alle honden van de 1° fase van dit project hadden reeds een vooropleiding als speurhond, zij het op andere geuren (explosieven, menselijke geur voor “search and rescue”). Initieel werden half december 2020 15 hondenteams (hond met geleider) ter beschikking gesteld door de Federale Politie, Defensie, Brandweer en Civiele bescherming. Na enkele weken werd een eerste selectie doorgevoerd waarbij 11 honden de opleiding konden voort zetten. Vervolgens werd vastgesteld dat de honden begonnen te twijfelen als eenzelfde staal meerdere keren werd gebruikt voor verschillende honden. Daarom werd beslist de stalen slechts 2 keer waardoor het benodigd aantal stalen veel groter was dan aanvankelijk werd geschat (ongeveer 600 positieve stalen per week voor 11 honden). Midden januari 2021 werd dit aantal nog verder gereduceerd naar 1 staal per trainingsrun, conform het protocol dat in Frankrijk werd gebruikt. Van half december tot half januari werden aan de honden alleen + stalen gepresenteerd, teneinde ze te impregneren met de geur. In de eerste helft van januari werden aan de honden naast + stalen ook blanco stalen gepresenteerd, en daarna ook - stalen. Vanaf half januari waren er indicaties dat er enkele honden zeer duidelijk een onderscheid konden maken tussen COVID - en + stalen waardoor de hypothese bevestigd werd dat er is weldegelijk een vluchtige component in het zweet aanwezig is die verschilt tussen - en + patiënten. Gezien het aantal positieve stalen toch beduidend klein was, werd op eind januari 2021 beslist om enkel nog verder te gaan met 6 hondenteams waarmee tot dan de beste resultaten werden vastgesteld. Dit liet toe om de training van deze honden op te drijven (meerdere oefeningen per dag). De blanco stalen werden achterwege gelaten om zodoende alleen nog op + en – stalen verder te werken. Er wordt vastgesteld dat de training van de honden die als explosievenhond werden opgeleid vlotter verloopt dan die van de honden die als “search & rescue” zijn opgeleid. Begin februari wordt met deze 6 honden verder gewerkt om ze verder het onderscheid aan te leren tussen zweetstalen van COVID - en + patiënten. Ze werken in teams van 2, wat toelaat de stalen van eenzelfde persoon door 2 honden te laten checken. Na een intensieve trainingsperiode van 4 weken werd vastgesteld dat deze honden weldegelijk een verschil konden detecteren, doch verdere training is nog nodig om de precisie te vervolmaken. Het belang van een goede afname van zweetstalen bij COVID-19 patiënten met bevestiging van een positieve PCR, is cruciaal in deze fase. Tevens is het gebruik van éénzelfde soort drager van de zweetstalen aangewezen om verwarring bij de honden ten gevolge van verschillende dragers te voorkomen. Na overleg werd besloten om enkel commercieel verkrijgbare wattenbollekes verpakt in uniform plastiek zakje te gebruiken voor alle trainingen (geen gaasje noch specifieke silicone dragers). Tevens werd afgestapt van glazen recipiënten, voornamelijk omwille van praktische problemen bij bewaren in diepvriezers (te groot volume).
Een eerste preliminaire validatie werd uitgevoerd op 01/02 en 02/02 bij 6 honden:

• 01/02 Sensitivitity: 70%                   Specificity: 80%
• 02/20 Sensitivitity: 80 -100%          Specificity: 90-100%

De finale validatie is gepland in de week van 22/02 waarbij alle medewerkers met uitzondering van één volledig blind zijn voor de stalen.

De beschikbaarheid van positieve zweetstalen is niet altijd verzekerd en dit omwille van praktische problemen bij de afnemers (o.a. verhoogde werkdruk, weigeren van patiënten enz.). Hierdoor kan een intensieve training soms in gedrang komen. Het is dan ook cruciaal dat de volatiele organische componenten of zogenaamde VOC’s bepaald kunnen worden in de + zweetstalen. Dit kan enkel in gespecialiseerde labo’s w.o. het lab in UC San Diego waar de stuurgroep reeds contact mee had en waarvoor een deel van het beschikbare budget reeds gereserveerd werd.