De propaganda buiten de grenzen. De activiteiten van de diensten van de Duitse propaganda in bezet België en Noord-Frankrijk (1940-1944)

In mei-juni 1940, leggen de Duitsers, België en Noord-Frankrijk eenzelfde administratie op, gevestigd in Brussel (Militärbefehlshaber in Belgien und Nordfrankreich). Deze administratie is afhankelijk van de Wehrmacht tot juli 1944. Onder de leiding van de generaal von Falkenhausen en van Eggert Reeder is er een propaganda dienst (Propaganda-Abteilung Belgien of PAB) opgezet, waarvan de directie zich in Brussel bevindt maar die toch plaatselijke onderafdelingen bevat (Antwerpen, Charleroi, Gent, Luik, Rijsel). De PAB staat in contact met het ministerie van Buitenlandse Zaken van het IIIde Reich, de SS en vooral het ministerie van de propaganda geleid door Goebbels waarvan de invloed aanzienlijk is. Onder militair gezag bestond de PAB onder burgers, Sonderführer, aangeworven door het ministerie van de propaganda of van de NSDAP volgens hun professionele bevoegdheden. De diensten van de PAB zijn georganiseerd in 7 secties: politieke propaganda, films, cultuur, pers, radio, literaire diensten en folklore. De thesis bevat verschillende objectieven: 1) De institutionele en organisatorische analyse van de PAB 2) de prosopografische analyse van de leden van de PAB 3) de analyse van de activiteiten en hun aanpassing aan het verschillend publiek van de bezette gebieden 4) de analyse van de impact van deze activiteiten op de bevolking, namelijk ten opzichte van de activiteiten van het verzet. De studies aangaande de propaganda tijdens de tweede wereldoorlog en de nazistische propaganda in het algemeen is een gebied dat al goed bewerkt is door de hedendaagse geschiedenis. Ze werden reeds een aandachtspunt voor de linguïsten, politieke wetenschapers, sociologen en andere onderzoekers (Baines & O’Shaughnessy, 2013). Merkwaardig genoeg, werden weinig onderzoeken ondernomen betreffende de PAB in België en in Noord-Frankrijk. Verschillende onderzoekers hebben de PAB in het kader van hun specialisatie vermeld : de geschiedenis van de pers (De Bens 1973), van de cinematografie (Vande Winkel 2011; Vande Winkel 2017), de radio (Rase 2017), de literaire productie (De Geest et al. 1997, de Vos et al 2009) of van de politieke culturen (Beyen et al 2002). Echter, geen enkel van deze specialisten heeft een algemeen studie uitgevoerd specifiek gericht op de PAB. Men kan hetzelfde fenomeen vaststellen aan Franse kant : E. Dejonghe heeft een artikel geschreven over de PAB in Rijsel (Dejonghe 1991) en heeft verschillende keren gerefereerd naar de propaganda diensten in Noord-Frankrijk (Dejonghe & Le Maner 1999), zonder een compleet beeld te schetsen van de activiteiten van de PAB. Men kan merken dat deze werken gericht op België of gericht op Noord-Frankrijk, nooit werden vergeleken hoewel deze twee regio’s afhankelijk waren van éénzelfde administratie (Wouters 2005). Deze thesis heeft als doel een eerste globale analyse te voeren over de Duitse propagandadiensten in de bezette gebieden, België en Noord-Frankrijk, tussen 1940 en 1944.