Veerkracht van en flexibiliteit in landbouwproductiesystemen (VEERFLEX)

Dit project wil de theoretische begrippen ‘veerkracht’ en ‘flexibiliteit’ van landbouwsystemen concretiseren, door operationele indicatoren, fenomenen en strategieën te zoeken in het bedrijfsmanagement, die een duidelijke invloed hebben op de veerkracht. Bedoeling is om uiteindelijk te komen tot operationele methoden om veerkracht in het landbouwbedrijfsmanagement te introduceren, en om verdere aanbevelingen naar onderzoek, voorlichting en beleid te doen, zodat ‘veerkracht’ meer in de beleidsmaatregelen wordt meegenomen. Veerkracht is de capaciteit van een systeem om zijn functies te blijven vervullen onder plotse schokken of langdurige stress vanuit de omgeving. Dit omvat niet enkel de capaciteit om zich af te schermen van deze schokken of stress (de klassieke schokvastheid), maar ook de capaciteit om zich, zonder grote problemen, soepel te adapteren aan de wisselende omstandigheden. Een landbouwbedrijfssysteem is deel van een groter sociaal-ecologisch systeem dat voortdurend in verandering is, zowel op biofysisch, economisch als institutioneel vlak. Vandaar de noodzaak om – naast aspecten uit klassiek bedrijfsmanagement zoals biologische controle, technologische optimalisatie en efficiëntie – aandacht te hebben voor de systemische veerkracht. Tot nu toe zijn er binnen de landbouwsector vooral theoretische conceptuele definities geformuleerd rond 'veerkracht', maar nog geen empirisch onderzochte of operationele.

Door middel van diepte-interviews graven we op kwalitatieve manier naar aspecten die invloed hebben op de veerkracht en flexibiliteit van het systeem. Daarbij vertrekken we van de gekende theoretische en conceptuele kennis en we vertalen die naar concrete praktijken. We maken onderscheid tussen de capaciteit om soepel veranderingen aan te brengen in een systeem aan de inputzijde – inputflexibiliteit, aan de outputzijde – outputflexibiliteit, aan de productiemethoden – productieflexibiliteit, of andere. Anderzijds focussen we op de plasticiteit, met name de capaciteit van het biologisch materiaal (planten en dieren) om te functioneren in een flexibel beheerd productiesysteem.

De veerkracht van landbouwsystemen vergt tegenwoordig meer onderzoeksaandacht omdat de omgevingsfactoren rond het landbouwbedrijf meer dan vroeger en heftiger veranderen (klimaatverandering, meer handel, minder gebruik van beschermende middelen, …) en anderzijds omdat de overheid (-heden) minder en minder inzet(ten) op marktafschermende maatregelen. Dit project resulteert in wetenschappelijke publicaties over factoren die een impact hebben op de veerkracht van landbouwbedrijven, en over de operationalisatie van het begrip veerkracht. Daarnaast verwachten we concrete aanbevelingen te formuleren voor onderzoek, voorlichting, overheid en management over welke maatregelen landbouwsystemen kunnen beïnvloeden richting meer veerkracht.