Relevantie van agro-ecologie als theorie, principe en praktijk van duurzame landbouw voor uitdagingen van de Vlaamse rundveehouderij (AERUND)

Vanuit de duurzaamheidsuitdagingen voor het globale voedselsysteem schuiven zowel een groeiend academisch veld en een groter wordende sociale beweging agro-ecologie naar voor als mogelijke oplossing. Ook in België wordt agro-ecologie door vele actoren en organisaties bepleit op verschillende politieke niveaus en in verschillende sectoren van de samenleving. Een andere observatie is dat de vleesveesector in Vlaanderen kampt met een toenemende economische onzekerheid en met maatschappelijke kritiek. In het project AERUND onderzoekt men agro-ecologie als een duurzamer, alternatief ontwikkelingspad voor veehouderijsystemen in gematigde streken. Wat agro-ecologie precies inhoudt in de context van de vleesveehouderij in Vlaanderen is grotendeels onontgonnen. In het hier beschreven doctoraatsonderzoek heeft men daarom de relevantie van agro-ecologie voor de Vlaamse vleesveehouderij onderzocht, aan de hand van drie onderzoeksvragen: (i) welke acties ondernemen Vlaamse vleesveehouders om agro-ecologie in de praktijk te brengen; (ii) wat is de rol van de landbouwers als actoren in de toepassing van agro-ecologische inzichten; (iii) welke sociaal-materiële processen en omstandigheden dragen bij aan of beperken de toepassing van agro-ecologische inzichten op deze bedrijven?

Gestoeld op een kritische realistische filosofie is er een interdisciplinaire onderzoeksaanpak ontwikkeld met kwalitatieve en kwantitatieve methoden van dataverzameling en -analyse. Er zijn gegevens gecollecteerd  over 37 boerderijen met drie methoden: (i) een gestructureerde vragenlijst over structurele kenmerken van het bedrijf, (ii) een semigestructureerde interview waarin aan de landbouwers een uitgebreide lijst van principes is voorgelegd die betrekking hebben op de productieve, ecologische, sociaaleconomische, sociaal-culturele en sociaal-politieke dimensies van agro-ecologie, en (iii) een direct gestructureerde methode om cognitieve kaarten van landbouwers (CM's) te verzamelen om de perspectieven van landbouwers over en in relatie met het functioneren van hun landbouwbedrijf te bestuderen.

Dit doctoraatsonderzoek heeft eerst en vooral bijgedragen tot het concreet maken van agro-ecologie als praktijk in de Vlaamse vleesveehouderij maar ook daarbuiten. De analyse van de getuigenissen van vleesveehouders heeft belangrijke dubbelzinnigheden en tekortkomingen binnen het agro-ecologische denken blootgelegd met betrekking tot het transformatief potentieel van agro-ecologische praktijken, de landbouwers en de systemen die zij construeren. Door de dialoog tussen agro-ecologie en boeren scherp te stellen, draagt dit onderzoek ook een meer algemene maatschappelijke reflectie uit over hedendaagse ideeën en praktijken rond de transformatie van voedselsystemen naar duurzaamheid.