Oudere volwassenen en ICT: toewijzing en gebruik van internet door mensen van 75 jaar en ouder in de regio Parijs en Haut de France

In de afgelopen twintig jaar is de digitale technologie in Frankrijk, net als in veel andere samenlevingen, geïntegreerd in elk aspect van het sociale leven. In dit fenomeen, door sommigen "digitalisering" genoemd, de derde fase van mediatisering (Couldry en Hepp, 2013 ; Hjarvard 2017), zijn digitale technologieën alomtegenwoordig, en zelfs alledaags geworden (Pink en allen, 2017), en worden administratieve procedures, commerciële transacties en interpersoonlijke communicatie grotendeels bemiddeld door digitale apparaten.

In deze context speelt digitale technologie een rol in de manier waarop men zich voelt, ervaart en met de wereld omgaat, en die technologie beïnvloedt in die zin ook de manier waarop mensen ouder worden. Digitale technologie geeft vorm aan de samenleving waarin ouderen leven, structureert mede hun dagelijks leven en beïnvloedt de manier waarop zij met andere mensen omgaan. Toch weten we nog weinig over hoe deze oudere bevolking omgaat met deze digitale technologieën en hoe ze zich in deze toenemende gedigitaliseerde wereld bewegen. Mijn onderzoek richt zich op deze ouder wordende bevolking, die is opgegroeid met radio, gedrukte media en televisie, maar pas laat in de loop van hun leven met digitale technologie wordt geconfronteerd.

Mijn methodologisch kader is divers: 16 maanden etnografisch veldwerk + 30 interviews in de stad Parijs met mensen van 75 jaar en ouder, participerende observaties in ICT-cursussen voor ouderen en statistische analyse van gegevens uit een grote overheidsdatabase. Ik poneer dat mensen tijdens hun levensloop een mediarepertoire opbouwen dat hen vergezelt als ze ouder worden. Dit mediarepertoire, dat is ingebed in de praktijken en routines van het dagelijks leven, moet worden vernieuwd naarmate dit dagelijks leven evolueert. Naarmate sociale (dematerialisatie, covid19 pandemie...) en biografische transities plaatsvinden, vooral bij het ouder worden (overlijden van de echtgenoot, grootouderschap, fysieke problemen...) verandert de relatie tot digitale media en krijgt deze nieuwe betekenissen.

Bovendien toon ik aan dat in een maatschappelijke context waarin het gebruik van digitale technologieën een vereiste is geworden, ouderen een beroep doen op een reeks “intermediaries” om toegang te krijgen tot webdiensten en om een gebrek aan digitale kennis of fysieke beperkingen die het gebruik van digitale technologieën bemoeilijken, te compenseren. Tot deze “intermediaries” behoren familieleden, maar ook verzorgers, schoonmakers/huishoudsters en ook een reeks voorwerpen zoals vergrootglazen, stylus pennen of vergrotingssoftware die het digitale leven van ouderen ondersteunen, mogelijk maken en uitvoeren. 

Dit onderzoek wordt uitgevoerd als onderdeel van een gezamenlijk studieprogramma (“joint PhD”) van het departement Sociale en Culturele Antropologie van de Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven) en het departement Sociologie van de Universiteit van Lille. Het wordt begeleid door professor Katrien Pype en professor Vincent Caradec.

COLAS, Sophie. “Aging in a Digitalized World: Beyond a User/Non-User Framework”, Digital Ethnography Initiative, University of Vienna, Autriche, 2021 https://digitalethnography.at/aging-in-a-digitalized-world-beyond-a-user-non-user-framework/

COLAS, Sophie. « Experiencing the lockdown in old age”, Contributions from France, Collecting Covid-19, Anthrocovid, Universiy College of London, 2020 https://anthrocovid.com/2-2/contributions-from-france/

MARSTON Hannah., Ivan, L., Fernández-Ardèvol, M., Rosales Climent, A., Gómez-León, M., Blanche, D., Earle, S., Ko, P.C., Colas S., Bilir, B., Öztürk Çalıkoğl, H., Arslan, H., Kanozia, R., Kriebernegg, U., Großschädl, F., Reer, F., Quandt, T., Buttigieg, S.C., Alexandra Silva, P., Gallistl, V., & Rohner, R. COVID-19: Technology, Social Connections, Loneliness & Leisure Activities: An International Study Protocol. Front. Sociol; 5:574811, 2020, doi: 10.3389/fsoc.2020.574811