Back to the Future: toekomstverwachtingen en acties in laatmiddeleeuws en vroegmodern Europa, c. 1400 - c. 1830 (Back2theFuture)

Vanaf de achttiende eeuw zou de toekomst beschouwd worden als open, onzeker en maakbaar, net zoals we dat vandaag schijnen te doen. In de periode daarvoor zouden middeleeuwse en vroegmoderne Europeanen geloofd hebben dat de toekomst buiten de controle van de mens lag. Het doel van dit project is om zulke grote verhalen over de toekomstverwachtingen uit het verleden, die vaak erg lineair en op moderniteit gefocust zijn, bij te stellen. Deze verhalen hebben bovendien een vaak wazige chronologie en een beperkte empirische basis aangezien ze veelal op de teksten van de elite en geleerden gebaseerd zijn. Daarnaast doen zulke hypotheses onrecht aan de aanwezigheid en wisselwerking tussen meerdere temporaliteiten. Tot slot worden toekomstverwachtingen uit het verleden meestal niet verbonden met de acties die daaruit konden volgen in dat verleden. Historici hebben de neiging om dit onderwerp te negeren omdat toekomsten uit verleden zo moeilijk in bronnen te vinden zijn. Het is dus logisch dat men zich focust op de acties van mannen en vrouwen in het verleden, eerder dan het expliciet over motivaties te hebben. Om meer inzicht te verkrijgen hoe mensen in het verleden nadachten over de toekomst en hoe dit hun acties beïnvloedde, maakt dit project getiteld Back to the Future gebruik van een innovatieve combinatie van close en distant reading methodes. We zullen meer dan 15,000 brieven in (varianten van) het Italiaans, Duits, Frans, Nederlands en het Engels geschreven door Europese kooplieden uit de periode 1400-1830 lezen. Deze praktische documenten laten ons toe om de verschillende types van toekomstdenken te bestuderen alsook hoe deze types beslissingen motiveerde. We leren niet alleen de toekomstideeën van de kooplieden kennen, we zullen ook meer te weten komen over deze van de andere correspondenten in het netwerk: de echtgenotes, de kinderen, andere familieleden, klerken, clerus, edellieden, ambachtslieden, etc. De comparatieve analyse van deze brieven uit verschillende sociale groepen, geschreven in verschillende talen, in een waaier van Europese regio's en op welbepaalde tijdstippen, maken het mogelijk om de impact en snelheid van mogelijke factoren van verandering van toekomstdenken te traceren, of dat nu het kapitalisme, de Reformatie, probabiliteitsrekenen, of de Verlichting zou zijn.

Trefwoorden:GESCHIEDENIS VAN DE MIDDELEEUWEN, NIEUWE GESCHIEDENIS, TOEKOMSTVERWACHTINGEN

Disciplines:Historiografie, Theorie en methodologie van de historische wetenschappen niet elders geclassificeerd, Cultuurgeschiedenis, Vroegmoderne geschiedenis, Geschiedenis van Europa, Middeleeuwse geschiedenis, Sociaal-economische geschiedenis