Mens-omgeving interacties in het Dijle-Demer bekken (800 v.Chr. - 1000 n.Chr.). Een interdisciplinaire aanpak

Riviervalleien zijn zeer dynamische omgevingen die sinds oudsher een grote aantrekkingskracht op mensen hebben uitgeoefend. Als zodanig zijn ze niet alleen gevormd door het samenspel van geomorfologische, ecologische en hydrologische processen. Ze zijn ook direct en indirect beïnvloed door menselijk handelen. In deze delen van het landschap vinden we ideale onderzoeksgebieden om transformaties van interacties tussen mens en omgeving door ruimte en tijd te bestuderen en te reconstrueren.

Een van die gebieden, het Dijle-Demer bekken (België), is geselecteerd als het onderzoeksgebied van het Floodplainscapes-project. Dit project beoogt fundamenteel inzicht te verschaffen in de lange termijn ontwikkeling van valleilandschappen door de interactie tussen mens en omgeving te reconstrueren vanaf de prehistorie tot nu. Dit geeft inzicht in 1) hoe het huidige culturele palimpsest-landschap zich heeft ontwikkeld, en 2) hoe het gebruik en beheer van de uiterwaarden in de loop van de tijd is geëvolueerd. Er is sprake van een interdisciplinaire aanpak, waarbij de complexe en gelaagde geschiedenis van riviervalleien zal worden ontrafeld door een integratie van onderzoeksthema’s en methodes uit de disciplines geografie, archeologie en geschiedenis.

Chronologisch is het onderzoek opgedeeld in drie interdisciplinaire doctoraten, waarbij dit doctoraat zich richt op de periode 800 v.Chr.-1000 n.Chr. Bij eerder onderzoek is menselijke impact geïdentificeerd als een belangrijke, drijvende kracht achter morfologische en ecologische veranderingen in riviervalleien. De evolutie ervan kan voor het Midden- en Late Holoceen worden gekarakteriseerd als niet-lineair, variërend van snelle toenames tot perioden van stabilisatie en zelfs regeneratie. Hoe zich dit verhoudt tot menselijk handelen is het onderwerp van lopend onderzoek en vormt de focus van dit doctoraat. Voor de onderzoeksperiode kan de menselijke impact grotendeels als indirect van aard worden beschouwd. Daarom worden menselijke activiteiten in het hele bekken bestudeerd en niet alleen in de riviervalleien zelf.

Een verscheidenheid aan archeologische en historische bronnen wordt bestudeerd en geïntegreerd op een grote ruimtelijke en temporele schaal. Dit stelt ons in staat deze gegevens te integreren met data die is verzameld via geomorfologisch veldwerk en paleo-ecologische studies. Tegen een achtergrond van klimatologische en socio-politieke ontwikkelingen die plaatsvinden op een supraregionale schaal, is het doel om de complexe reeks factoren te identificeren die veranderingen veroorzaken in de interactie tussen mens en omgeving gedurende de ijzertijd, de Romeinse tijd en vroege middeleeuwen. Voorlopig worden nederzettingsdynamiek, landbouwpraktijken en ambachtelijke activiteiten beschouwd als de belangrijkste componenten. In een later stadium zullen deze in detail worden bestudeerd aan de hand van enkele casestudies, om tot een beter begrip te komen van de processen die zich op een lokaal niveau afspelen.