De revitalisatie van politieke subjectiviteit: de contestatie van neoliberale governmentaliteit en de verdinglijking van de sociale leefwereld

Marktprincipes bepalen in toenemende mate de rechtvaardiging van overheidsingrijpen in de samenleving. Neoliberale gouvernementaliteit duldt ‘geen alternatieven’ voor de uitkomst van marktwerking, waardoor de mogelijkheid tot democratische besluitvorming bedreigd wordt. Foucaults studie naar het neoliberalisme concentreert zich op het ontstaan van een ‘waarheidsregime’ dat subjectiviteiten zo vormgeeft dat zij zichzelf volgens de principes van concurrente begrijpen. Ook het begrip ‘verdinglijking’, geïntroduceerd door de Hongaarse filosoof Georg Lukács, problematiseert de invloed van de markt buiten de economie. Hij stelt dat de ‘grammatica’ van de markt het moderne sociale leven depolitiseert. Verdinglijking en het neoliberale waarheidsregime oefenen een vergelijkbare invloed uit over individueel gedrag. Foucaults genealogische benadering benadrukt echter bovenal de toevalligheid van zelfpraktijken. Een dergelijke ‘subjectivistische’ benadering kan geen rekenschap geven van de verdinglijking van sociale relaties die Lukács onderzoekt. Tegelijkertijd is de erfenis van Lukács nauwelijks toegepast in analyses van hedendaagse neoliberale gouvernementaliteit. Dit project revitaliseert Lukács’ analyse van de verdinglijkte grammatica van sociaal verkeer met Foucaults genealogische benadering van subjectieve zelf-formatie. Door beiden samen te brengen, streeft dit project ernaar de mogelijkheid van democratische praktijken te tonen die ontsnappen aan de sociale invloed van de markt.