< Terug naar vorige pagina

Project

Kijkgedrag in muzikale interactie

Tijdens het groepsmusiceren worden muzikanten uitgedaagd hun intenties aan elkaar over te brengen en hun handelingen zo goed mogelijk te coördineren. Daartoe kunnen ze beschikken over verschillende non-verbale expressiemiddelen: de geproduceerde muzikale klanken, lichamelijke gestes, gezichtsuitdrukkingen en—de focus van dit onderzoek—kijkgedrag. Sinds de jaren 1990 bestudeerden onderzoekers in toenemende mate de lichamelijke aspecten van muzikale uitvoering. Terwijl de studie van ensemblespel aanvankelijk enkel ondersteund werd door de analyse van lichaamsbeweging, wordt het nu ook aangevuld door de observatie van kijkgedrag (Biasutti et al., 2016; Bishop et al., 2019a; Fulford & Ginsborg, 2014; Fulford et al., 2018; Kawase, 2009, 2014a, 2014b; King & Ginsborg, 2011; Moran, 2010; Morgan et al., 2015a, 2015b; Vandemoortele et al., 2015, 2016; Williamon & Davidson, 2002; Yamada et al., 2014). Het huidige onderzoek werd aangemoedigd door de recente ontwikkeling van mobiele eye-tracking en bevat pionierswerk in het nieuwe domein van kijkgedrag in muzikale interactie. Nieuwe inzichten werden bereikt door middel van een observationele en zelfobservationele studie, die zich respectievelijk focusten op het kijken naar de partner als extern observeerbaar fenomeen en de persoonlijke conceptualisering van kijkgedrag als communicatief instrument in ensemblespel door de muzikant–onderzoekster. Meer bepaald vormden een eye-tracking experiment met vier trio’s, een eye-tracking experiment met het trio van de onderzoekster en een zelfreflectieve studie in de kamermuziekpraktijk van de onderzoekster de basis voor een brede waaier aan analyses.

De resultaten kunnen gebundeld worden volgens drie categorieën van inzichten. Psychologische factoren, een eerste categorie, stonden centraal in twee analyses in de observationele eye-tracking studie. Deze betroffen de impact van het individu en de hoeveelheid repetitie op de mate waarin partnerblikken voorkomen, en de relatie tussen partnerblikken en de compositorische vorm. Inzichten in ensemblespel als een multimodaal gegeven vormen een tweede categorie. Concreet werd in de observationele eye-tracking studie nagegaan of leider–volger rollen voorafgaand aan een gezamenlijke inzet af te leiden zijn uit de manier waarop kijkgedrag en lichaamsbeweging met elkaar verwoven zijn. De zelfreflectieve studie voegt aan dit onderwerp inzichten toe vanuit de praktijk van de onderzoekster. Tot slot toonde de zelfreflectieve studie ook aan hoe kijkgedrag in een brede waaier van unieke situaties kan worden aangewend. Kijkgedrag kan relevant worden naar aanleiding van een groot aantal ensembledoelstellingen gerelateerd aan de interactie tussen de muzikanten onderling, podiumprésence en individuele noden. Deze doelstellingen kunnen wat betreft kijkgedrag soms met elkaar overlappen of in conflict komen. Bovendien kan men in fysieke zin verschillende aspecten van het kijken naar de partner monitoren indien sprake is van een bewust aanwenden van kijkgedrag. Men kan bijvoorbeeld de duur van een partnerblik regelen of onnodige hoofdbewegingen vermijden om van kijkrichting te veranderen.

Dankzij de verscheidenheid aan analyses nodigt de thesis uit tot nieuwe denk- en onderzoekspistes over een onderwerp dat tot nog toe onderbelicht gebleven is in zowel de onderzoeksliteratuur als de ensemblepraktijk. Kijkgedrag tijdens ensemblespel betreft vaak een geautomatiseerd, niet-doelbewust handelen, waardoor het gemakkelijk een onbelangrijk aspect van ensemblespel lijkt. Dit onderzoek toont echter aan hoe het wel degelijk een gesofisticeerde rol speelt in diverse praktijksituaties.

Datum:17 aug 2016 →  11 dec 2020
Trefwoorden:musical interaction, gaze behaviour, ensemble playing, mobile eye-tracking, multimodal performance analysis
Disciplines:Andere humane wetenschappen en de kunsten, Andere filosofie, ethiek en religiestudies niet elders geclassificeerd
Project type:PhD project