Locus Theologicus, Locus Politicus: Een mystiek-politieke model van de Panata aan de Nazarener van Quiapo

Gezien de schijnbare ongerijmdheid tussen populaire mystiek en politiek engagement onder Filippijnse katholieken, onderzoekt dit proefschrift het potentieel voor de devotionele panata (belofte) die werd verleend aan Nuestro Padre Jesus Nazareno (of de Nazareno) van Quiapo, Manilla, een beroemd voorbeeld van populaire vroomheid in de Filippijnen, om de onlosmakelijke relatie tussen de mystieke en de politieke dimensie van het christelijk geloof te onderstrepen. In het bijzonder stelt dit proefschrift een theologisch model voor de panata voor dat een te sterke beklemtoning op de mystieke kwaliteit van de panata verwerpt ten gunste van een evenwichtige waardering voor zowel de politieke als de mystieke implicaties ervan. Dit theologische model, dat systematisch wordt ontwikkeld in de vier hoofdstukken van dit proefschrift, heeft tot doel een hernieuwde beoefening van de panata te bevorderen.

Hoofdstuk 1 geeft een overzicht van verschillende theologische interpretaties van de relatie tussen het mystieke en het politieke, beschrijft de dialectische relatie tussen deze twee dimensies en verwoordt de noodzaak van een juist evenwicht tussen beide in het christelijk leven. Gebruikmakend van dit evenwichtsprincipe als evaluatiecriterium, beoordeelt het hoofdstuk vijf hedendaagse theologische modellen van de mystieke-politieke relatie en tot de slotsom komt om de gedachte van Edward Schillebeeckx te identificeren als een belangrijk hulpmiddel voor het begrijpen van de panata aan de Nazareno. Dit hulpmiddel wordt uitgebreid behandeld in hoofdstuk 2, waarin de soteriologie van Schillebeeckx wordt toegelicht, in het bijzonder zijn visie op de mystiek-politieke relatie als een niet-reducerende eenheid. Dit hoofdstuk schetst de belangrijkste invloeden op het denken van Schillebeeckx, onderzoekt zijn articulatie van de relatie tussen de mystieke en politieke dimensies van het heil en geeft een overzicht van de receptie van zijn denken in de afgelopen twintig jaar. Gebruikmakend van het denken van Schillebeeckx als een heuristisch kader, presenteert het proefschrift een uitgebreide beschrijving van de panata aan de Nazareno in hoofdstuk 3; deze beschrijving is het resultaat van kwalitatief onderzoek dat wetenschappelijke literatuur, participerende observatie en interviews met toegewijden van Nazareno trianguleert. Het hoofdstuk onderzoekt hoe de conceptualisering en praktijk van de panata op een mystiek-politieke manier vorm krijgt. Zorgvuldige analyse van de geschiedenis, wetenschap en feitelijke overtuigingen en praktijken van toegewijden vormt de basis voor de constructie van een nieuw, alternatief theologisch model van de panata, dat in hoofdstuk 4 wordt gepresenteerd. Het hoofdstuk gaat dieper in op dit constructieve voorstel door het te vergelijken met de dominante modellen van de panata, het uitpakken van de conceptualisering en structuur van het model, evenals het aanbieden van voorbeelden en het schetsen van een vernieuwde soteriologie van de panata die basis-, normatieve en formele theologieën, in het bijzonder de Schillebeeckxiaanse theologie, synthetiseert.

Ondanks de heersende focus op het mystieke onder toegewijden van de Nazareno, biedt het model van de panata dat in dit proefschrift wordt voorgesteld, namelijk het begrijpen van de panata als een mystiek-politieke belofte, een basis voor het realiseren van het politieke potentieel van deze praktijk ten opzichte van zijn mystieke karakter. Mocht dit verrijkte begrip van de panata de uitvoering van een mystiek-politieke belofte onder Filippino's versterken, dan zou deze populaire praktijk een effectief middel worden voor de bevrijdende en transformerende genade van Christus in de Filippijnen van tegenwoordig.