De relatie tussen fysieke activiteit en slaap bij ouderen. De associaties met bewegingsgedragingen en de effecten van een real-life levensstijl programma..

Zowel fysieke activiteit als slaap zijn belangrijke determinanten van gezond ouder worden. Naarmate mensen ouder worden, worden ze echter minder fysiek actief en is er een toename in het sedentair gedrag. Ook de slaapkwantiteit en slaapkwaliteit gaan achteruit tijdens het verouderen wat ertoe leidt dat één op de twee ouderen slaapproblemen heeft. Ook als de afname van slaap niet gepaard gaat met een gediagnosticeerd slaapprobleem, heeft het verstrekkende gevolgen voor de gezondheid en het welbevinden van een persoon.

Slaapproblemen worden voornamelijk behandeld met slaapmedicatie, hoewel slaapmedicatie niet altijd veilig is op de lange termijn. Levensstijlinterventies, gedragsverandering en andere niet-farmaceutische behandelingsopties hebben daarom de voorkeur om een optimale slaapgezondheid te behouden en slaapproblemen te behandelen. Regelmatige fysieke activiteit is één van deze opties.

Dit doctoraatsonderzoek heeft als doel om de kennis en het inzicht omtrent de relatie tussen fysieke activiteit en slaap bij ouderen te vergroten. Dit wordt bewerkstelligd door: 1) de literatuur rond de effecten van fysieke activiteitsprogramma’s op slaap bij ouderen op een systematische wijze te bestuderen en te analyseren; 2) de relaties met slaap te onderzoeken wanneer tijd wordt ingewisseld tussen sedentair gedrag en fysieke activiteit en; 3) de effecten te analyseren van het levensstijlprogramma ‘Lekker Actief’ op fysieke activiteit en slaap; en de relaties te onderzoeken tussen veranderingen in fysieke activiteit en slaap.

Uit de resultaten van de literatuurstudie beschreven in Hoofdstuk twee, kan worden geconcludeerd dat fysieke activiteitsprogramma’s in een meer gecontroleerde context een positief effect hebben op slaap bij gezonde ouderen. In het bijzonder hebben de gecombineerde fysieke activiteitsprogramma’s met een matige intensiteit, een frequentie van drie keer of meer per week en een programmaduur van twaalf weken tot zes maanden de meeste impact op slaapkwaliteit, slaaplatentietijd, slaapverstoring, waaktijd na slaap, slaapduur en slaapefficiëntie.

De empirische studies zijn beschreven in hoofdstukken drie en vier. De relaties tussen het inwisselen van sedentair gedrag met fysieke activiteit enerzijds en slaap anderzijds, zijn bestudeerd in een cross-sectionele studie bij 439 volwassenen van 55 jaar en ouder (Hoofstuk drie). Er zijn geen positieve relaties tussen het inwisselen van sedentair gedrag door verschillende intensiteiten van fysieke activiteit enerzijds en slaap anderzijds. Het inwisselen van sedentair gedrag door licht intensieve fysieke activiteit is echter gerelateerd aan een verminderde slaapefficiëntie.

Het programma ‘Lekker Actief’ is ontwikkeld door OKRA, de grootse seniorenorganisatie in Vlaanderen. Het effect van het programma is onderzocht in een gecontroleerde interventiestudie bij 357 volwassenen van 55 jaar en ouder (Hoofdstuk vier). ‘Lekker Actief’ is effectief in het verhogen van fysieke activiteit met bijna 20 minuten per dag. Het programma heeft echter geen effect op slaap. Naast het effect van het programma worden ook de relaties tussen veranderingen in fysieke activiteit en slaap bestudeerd. Deze relaties zijn eerder beperkt en niet klinisch relevant.

Er zijn verschillende onderliggende biologische mechanismen voor een positieve relatie tussen fysieke activiteit en slaap. Bovendien geven de resultaten uit de literatuurstudie in dit onderzoek aan dat programma's voor fysieke activiteit in een meer gecontroleerde context een positief effect hebben op slaap bij ouderen.

Hoewel een positief effect van fysieke activiteit op slaap niet kon worden bevestigd in onze empirische studies in een natuurlijke omgeving, bieden de biologische mechanismen en bevindingen uit de literatuur voldoende ondersteuning voor fysieke activiteit als onderdeel van niet-farmaceutische strategieën om slaap te optimaliseren en slaapproblemen te voorkomen. Verder onderzoek is daarom nodig, rekening houdend met de beschreven aanbevelingen voor toekomstig onderzoek, teneinde de relatie tussen fysieke activiteit en slaap bij ouderen verder te verhelderen.