Sociale dynamieken in de ontwikkeling van schoolse betrokkenheid: De rol van peers, leerkrachten, en hun wisselwerking

Hoewel schoolse betrokkenheid belangrijk is voor succesvol leren, presteren, en afstuderen (Christenson et al., 2012a; Fredricks et al., 2016), wijst onderzoek op een daling van de schoolse betrokkenheid van adolescenten. Deze neerwaartse ontwikkeling zou verklaard kunnen worden door leeftijdsgebonden risicofactoren in de schoolcontext. Dit proefschrift gaat in op belangrijke hiaten in de literatuur door meer inzicht te bieden in de manier waarop de ontwikkeling van schoolse betrokkenheid bepaald wordt door relaties met peers, leerkrachten, en hun wisselwerking, in steekproeven met variërende niveaus van etnische diversiteit.

De eerste doelstelling omvat de rol van peers in de ontwikkeling van schoolse betrokkenheid van adolescenten. Er werd rekening gehouden met de multi-dimensionaliteit van peerrelaties door dimensies van peer status (peer aanvaarding en populariteit) en peer normen (descriptieve en populariteitsnormen) te onderscheiden. De resultaten toonden dat peer aanvaarding geassocieerd was met meer gedragsmatige en emotionele betrokkenheid, terwijl populariteit gerelateerd was aan minder gedragsmatige betrokkenheid en meer onbetrokkenheid (Hoofdstuk 2 en 5). Daarentegen kwamen aanvaarding en populariteit ook tezamen voor bij adolescenten, hetgeen geassocieerd was met minder gedragsmatige betrokkenheid en meer onbetrokkenheid in vergelijking met adolescenten met een onpopulair-verworpen en normatieve peer status (Hoofdstuk 3). Verder droegen descriptieve normen met hoge gemiddelde niveaus van betrokkenheid in de klas, en niet populariteitsnormen, bij aan de initiële niveaus van betrokkenheid van adolescenten (Hoofdstuk 6). Deze bevindingen tonen de differentiële samenhang van verschillende dimensies van peerrelaties met schoolse betrokkenheid.

De tweede doelstelling betreft het onderzoeken van de bijdrage van affectieve relaties met leerkrachten aan de schoolse betrokkenheid van adolescenten, waarbij zowel positieve als negatieve leerkracht-leerling relaties worden onderzocht, gebruik makend van verschillende informanten (leerling, peers, en leerkrachten). Positieve, ondersteunende leerkracht-leerling relaties waren geassocieerd met meer gedragsmatige en emotionele betrokkenheid (Hoofdstuk 5 en 6), terwijl negatieve, conflictueuze relaties de gedragsmatige betrokkenheid van adolescenten verhinderden (Hoofdstuk 4 en 5). Deze bevindingen waren consistent over de perspectieven van adolescenten (Hoofdstuk 6), peers (Hoofdstuk 5) en leerkrachten (Hoofdstuk 4) heen, en toonden aan dat de affectieve kwaliteit van de relatie met leerkrachten ook tijdens de adolescentie belangrijk blijft.

De derde doelstelling betreft het samenspel tussen peers en leerkrachten in de ontwikkeling van de schoolse betrokkenheid van adolescenten. Meer specifiek worden de wederzijdse verbanden tussen leerkracht-leerling relaties en peer status onderzocht, evenals de gezamenlijke of interactieve effecten van leerkrachtsteun en peer normen op de ontwikkeling van schoolse betrokkenheid. Er werden geen wederzijdse verbanden gevonden tussen relaties met leerkrachten en peer status, wat suggereert dat leerkrachten en peers in sterkere mate aparte sociale werelden vormen voor adolescenten (Hoofdstuk 5). Daarnaast werd gevonden dat leerkrachtsteun kan beschermen tegen dalingen in gedragsmatige betrokkenheid in klassen met descriptieve normen die een hoge mate van betrokkenheid voorschrijven (Hoofdstuk 6).

In het algemeen, onderstrepen de bevindingen het belang van de relaties met peers en leerkrachten voor de ontwikkeling van de schoolse betrokkenheid van adolescenten. Implicaties voor vervolgonderzoek en de onderwijspraktijk worden besproken.